لباس سنتی گرجستان

لباس سنتی گرجستان بازتاب مناسبی از میراث فرهنگی مردم بومی این کشور است. سازگاری، ارادت به سنت ها و قدردانی از زیبایی مردم گرجستان در لباس­های سنتی و لباس ملی این کشور نمایان شده­است. فرهنگ ، هنر و پوشش ملل همواره جزء جاذبه های گردشگری محسوب می شده که در گرجستان هم مورد توجه زیادی قرار گرفته همواره گردشگران از لباس سنتی گرجستان به همراه خود به عنوان سوغات گردشگری به خانه می برند.

زندگی سنتی همراه با تنوع آب و هوایی و موقعیت جغرافیایی محلی، سبک زندگی منحصر به فردی را برای مردم گرجستان به ارمغان آورده که به نوبه خود باعث ایجاد لباس های متعارف گرجی شده است. اگرچه هر منطقه از گرجستان سبک پوشش و لباس های متمایز خود را دارد، اما وجه تشابه همه این گونه های پوشش در «چوخا»، یک کت پشمی که به طور معمول توسط مردان پوشیده می­شود و منگوله­های دوخته شده بر روی سینه آن را متمایز می­کند، قابل مشاهده است. لباس زنان در مناطق مختلف، به ویژه در جوامع کوهستانی دورافتاده بسیار متنوع است.

ثبت سوابق تاریخی لباس های گرجی

شاهزاده «وخوستی باتونیشویلی» (۱۶۹۶–۱۷۵۷) فردی بود که زمینه را برای مطالعه لباس های سنتی گرجی فراهم کرد و توجه ویژه ای به لباس های مربوط به قرون وسطی و نسل خودش داشت. مسافران خارجی مانند «آرکانژلو لمبرتی» و «ژان شاردن» نیز مشارکت قابل توجهی در این موضوع داشتند. ژان شاردن در دهه ۱۶۷۰م. به گرجستان سفر کرد، و یادداشت های منحصربفرد او بینش ارزشمندی در مورد لباس محلی آن زمان و همچنین شباهت­ها و تفاوت­های لباس ایرانی، گرجی و اروپایی ارائه می­دهد.

به لطف این سوابق تاریخی و سایر موارد دیگر، امروزه تصویری جامع از سبک­های مختلف پوشش سنتی گرجی مربوط به نواحی مختلف جغرافیایی گرجستان در دسترس ما قرار دارد.

در ادامه با برخی از لباس­های سنتی گرجستان آشنا می­شویم:

• کارتلی-کاختی
• پشاو-خوسورتی
• توشی
• سوانتی
• راچا
• آجارا و گوریا
• گرجی

کارتلی-کاختی

به گفته وخوستی باتونیشویلی، مردم كاختی و كارتلی دارای سبك لباس مشابه هم بوده­اند. لباس اصلی برای مردان در این ناحیه چوخا بوده ­که بلندتر از مناطق همسایه است؛ چوخای کارتلی-کاختی دارای یقه ای مثلثی در گردن بود تا پارچه داخلی را به نمایش بگذارد. این چوخا که مردان آن را بدون کمربند می پوشیدند شامل دامن چاک­دار و جیب­های مینیاتوری در دو طرف سینه است که به طور سنتی با گلوله­های تزئینی پر می­شد. چوخای کارتلی-کاختی معمولاً به رنگ برنزی، آبی، سیاه یا قرمز است.

با توجه به فرهنگ محافظه کارانه گرجی در آن زمان، زنان در کارتلی-کاختی لباس­های بلند تزئین شده می­پوشیدند. این لباس در ناحیه کمر با کمربند تزئین­شده ای کاملاً تنگ که تقریباً تا انتهای دامن را می­پوشاند، محکم می­شد. مهمترین جنبه این سبک لباس، روسری بود که شامل یک پوشش سفید مثلثی با لبه مخملی و روسری تیره می­شد.

پشاو-خوسورتی

این لباس در مناطق کوهستانی گرجستان از پارچه پشمی با دوامی ساخته شده بود که از مردم آن ناحیه در برابرشرایط سخت کوهستانی محافظت می­کرد. این پوشش علیرغم ماهیت کاربردی که در این منطقه دارد، همواره به زیبایی هرچه تمام­تر تزئین می­شود. زنان در پشاو-خوسورتی از کودکی در زمینه پردازش و رنگرزی پشم آموزش می­بینند.

چوخا خوسورتی، معروف به تالاوری، یک نوع چوخا کوتاه با شکاف هایی تا پایین کمر و پارچه ای تزئین شده در قسمت جلوی آن است. لباس های مردانه به طور معمول از شلوارهای بافتنی به نام «پاچیچبی»، کفش های بافته شده معروف به «تاتبی» و چوخا با نمادهای مذهبی رنگارنگ که در قسمت جلوی آن گلدوزی شده است، تشکیل می­شود.

به لباس های سنتی زنانه در خوسورتی،«سادیاتسو» گفته می­­شود. سادیاتسو یک نوع لباس سنتی است که ارتفاع آن تا زانو بوده و با گچ و تکه های هندسی پیچیده تزئین می­شود. درست همانند همسایگان خود در كارتلی-كاختی، زنان در خوسورتی نیز از روسری استفاده می­كنند. روسری های سنتی خوسور بسیار مورد احترام مردم محلی هستند، و با الگوهای تزئینی به شکل ضربدری آراسته شده­اند. زنان پشاو و خوسور همچنین از گردنبندهایی شامل سکه های نقره که به صورت ضربدری بسته می­شوند به عنوان زیورآلات استفاده می­کنند.

توشتی

ساکنان مناطق مرتفع توشتی به دلیل استفاده از پشم در تولید لباس، کفش، و فرش شهرت دارند. آنها همچنین از نمادها و صلیب­های خورشیدی، که به طور منظم در لباس­ها و جواهرات برجسته استفاده می­شوند، به عنوان تزئین برای پوشش خود استفاده می­کنند.

زنان و مردان توشتی کفش­های بافتنی رنگی به نام «چیتبی» می­پوشند. چیتبی­های مردانه شامل نقطه های پولکا ساده است، در حالی که چیتبی­های زنانه راه­راه و چند رنگ می باشد. هنگام ساخت چیتبی، بافنده از نوک کفش شروع می کند و به سمت عقب و پاشنه ادامه می­دهد. کفش­های چیتبی در خرافات محلی نیز نقش داشتند: به عنوان مثال در روزهای چهارشنبه، هنگام ماه روزه، مادران چیتبی­های مردانه را درست قبل از خواب زیر بالش دختران خود قرار می­دادند، به این امید که همسر آینده خود را در خواب ببینند.

به طور سنتی، یک زن توشیتی روسری مشکی به سر می­بست که تا زیر زانوهایش بسته می­شد، همچنین یک لباس گشاد در زیر روپوش خود و یک لباس بیرونی که در قسمت سینه با جواهرات تزئین شده از­جمله سایر اجزای تشکیل دهنده پوشش­ سنتی مردم این ناحیه محسوب می شد. لباس های مردانه از یک چوخا و یک کلاه سیاه و گرم تشکیل شده­بود.

سوانتی

بحث در مورد لباس سنتی گرجستان بدون ذکر کلاه­های معروف سوانتی کامل نخواهد­بود. کلاه­های سوانتی معمولاً خاکستری و دارای درزهای سیاه هستند. هر کلاه از ۲۰۰ گرم پشم گوسفند ساخته شده و تکمیل آن حدود ۳۰ ساعت طول می­کشد. درزهای سیاه به شکل ضربدری هستند، و منعکس کننده مهربانی و خونگرمی مردم این ناحیه هستند، «صلیب از شما محافظت کند». کلاه­های سوانتی به دلیل تأمین گرما در سرمای زمستان و فراغت از گرمای تابستان برای مردم این منطقه بسیار با­ ارزش است.

لباس سنتی سوانتی شامل پیراهن، چوخا، شلوار و کلاه سوانتی بود. زنان لباس پشمی می­پوشیدند و سر خود را با گوشواره و جواهرات تزئین می­کردند، در حالی که کسانی که ثروتمند بودند نیز پیراهن­های ابریشمی و روپوش مخملی می­پوشیدند.

راچا

«یاکوب گوگباشویلی»، استاد برجسته گرجی قرن نوزدهم، در یکی از نوشته های خود لباس­های زنانه راچا را توصیف و خاطرنشان کرد که آنها از چوخا و زیر پیراهن آخالوخی استفاده می­کردند.

لباس­های زنانه راچا مورد توجه بسیاری از مسافران خارجی نیز قرار گرفته است. در سال ۱۸۷۴م، دانشمند آلمانی دکتر پفاف نتوانست حیرت خود را نسبت به لباس زنانه راچا پنهان کند، و گفت: «من از تنوع لباس زنان شگفت­زده شدم، که از بسیاری جهات مرا به یاد آناتولی می اندازد». در سال ۱۸۷۴م، کاشف و جهانگرد انگلیسی، «فیلیپ گروو»، با دیدن سه زن محلی در راچا، چنین اشاره­کرد: «آنها لباس کوتاه و شلوارهایی بی­نظیر بر تن می­کنند».

ظاهراً لباس مردان در راچا کمتر مورد توجه بوده­است، زیرا امروزه اطلاعات کمی در مورد سبک سنتی لباس آنها در دسترس قرار دارد.

آجارا و گوریا

لباس سنتی مردان گرجی در استان­های غربی(آجارا و گوریا) با لباس شرقی گرجستان تفاوت چشمگیری دارد. لباس معمول مردان در غرب گرجستان شامل «سامگرلو» است؛ درحالی که در مناطق جنوب­غربی این کشور «چاکورا» لباس سنتی می باشد. چاکورا شامل یک چوخا کوتاه، یک شلوار لبه­گشاد و یک کمربند ابریشمی رنگارنگ است.

در تمام اعصار، زنان در آجارا از سه نوع لباس استفاده کرده­اند. «زوبون فراگا»، که قدیمی­ترین لباس در بین این سه لباس می باشد، نام خود را از یک واژه ترکی به معنی«کت» گرفته است. این لباس بلند و شامل یک کمر­بند بود، و توجه ویژه ای به تزئینات مجلل روی آن وجود ­داشت. امروزه می توان لباس زوبون فراگا را در موزه «سایمون جاناشیا» در تفلیس مشاهده­کرد.

لباس زوبون فراگا به تدریج به «لباس خرما» تغییر یافت که با ظاهر چروکیده و بلند و نخ­های چند رنگی که در پارچه به کار می­رود قابل تشخیص است. این لباس به صورت استوار بر روی بدن قرار­می گیرد و جیب­های پنهانی در میان چین و چروک­های آن دوخته می­شود. در طی سال­های اخیر، لباس خرما دچار تغییر و تحول های زیادی شده که اکنون به آن «لباس فورکا» می­گویند.

کفش های سنتی گرجی

کفش های سنتی گرجستان معمولاً با استفاده از رنگ­های تیره، سیاه، قرمز، سبز، و قهوه ای روشن ساخته می شدند. «سولخان-صبا اوربلیانی»، دیپلمات گرجی قرن ۱۷-۱۸میلادی، انواع مختلفی از کفش­های محلی را در نوشته­های خود ذکر می­کند:

• «تسوغا» توسط زنان و مردان در خانه پوشیده می­شد؛ این کفش ها از چرم با رنگ­های متنوع ساخته شده و لبه های آن­ها به زیبایی تزئین می­شوند.
• یکی دیگر از انواع کفش­های سنتی و قدیمی در گرجستان «کالامانی» است. کالامانی کفش­های چرمی متداولی بودندکه روستاییان در قرن­های ۱۰ تا ۱۱ میلادی می­پوشیدند.
• لوکس ترین کفش­های سنتی گرجستان «موگوی» است. موگوی چکمه­های چرمی بلندی بودند که پادشاهان و اشراف از آن استفاده می­کردند.

جالبست بدانید که:

امروزه، بهترین مکان­ها برای دیدن لباس­های سنتی گرجی در کاخ هنر گرجستان (قبلاً به عنوان موزه تاریخ فرهنگی شناخته می­شد) و در موزه سیمون جاناشیا است، که هر دو مکان در تفلیس واقع شده اند. لباس­های سنتی، که به آرامی و در قرن بیست و یکم دوباره به سبک پوشش مردم گرجستان باز­گشته­اند، گاهی اوقات در عروسی­ها و مراسم های فرهنگی سنتی گرجستان نیز استفاده ­می­شوند.

روز ملی لباس در گرجستان که اخیرا پایه گذاری شده است، تعطیل عمومی بوده و هر سال در هجدهم ماه مه برگزار می­شود. رقصندگان گرجی و مردم عادی به یاد میراث خود به طور یکسان لباس سنتی گرجی را پوشیده و در سراسر شهر فستیوال بر­پا می­کنند تا زیبایی لباس سنتی کشور خود را به نمایش بگذارند.

اگر برای این بازه زمانی(اواسط ماه مه) برنامه سفر به گرجستان را دارید، حتماً در این جشنواره شرکت­کنید تا با لباس­های متنوع هر منطقه از گرجستان آشنا شوید!

در ترجمه این مقاله از منابع زیر استفاده شده است:

https://www.advantour.com/

https://theculturetrip.com/

https://www.pinterest.com/

http://nationalclothing.org/

ترجمه از: مجتبی رسولی