سه خانه تاریخی مشهور کاشان : آیا تاکنون به کاشان سفرکرده‌اید ؟ چقدر در مورد این شهر اطلاعات دارید؟ آیا معماری و بناهای فوق‌العاده و بی‌همتای کاشان را می‌شناسید؟ در این نوشتار سه خانه تاریخی مشهور کاشان را به شما معرفی می کنیم.

کاشان، مقصد محبوب گردشگری

کاشان یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری در ایران، برای گردشگران ایرانی و خارجی به‌حساب می‌آید. جهت فهم اهمیت این شهر ابتدا لازم از یک معرفی اجمالی از شهر کاشان و همچنین تاریخ این شهر و نحوه شکل‌گیری آن انجام شود. پس در ادامه به معرفی این شهر زیبا خواهیم پرداخت.

ناحیه کاشان، در مرکز ایران و بخشی از استان اصفهان واقع‌شده و از پنج شهرستان آران و بیدگل، نطنز، نائین و اردستان تشکیل‌شده است. شهرستان کاشان با حدود ۳۶۰ هزار نفر جمعیت، از طرف شمال به شهرستان قم، از جنوب به اصفهان، از مشرق و شمال شرقی به دشت کویر و از طرف جنوب شرقی به اردستان و نیز از سمت مغرب به شهرستان‌های محلات و گلپایگان متصل است.

کاشان، بقایای تمدن باستانی سیلک

ازنقطه‌نظر تاریخی، شهر کاشان از بقایای تمدن باستانی سیلک است. از همین رو دارای تاریخی بسیار غنی می‌باشد. هسته‌ی کنونی شهر کاشان، در دوران خلفای عباسی تشکیل‌شده و در محل کنونی استقراریافته است.

همچنین سلجوقیان اولین دژ را در جنوب شهر با حصاری برگرد آن می‌سازند که به قلعه جلالی معروف است. احداث این دژ، هاکی از نقش نظامی و پراهمیت کاشان در میانه راه اصفهان-ری بوده است.

تغییرات کاشان در گذر زمان

کاشان از قرن پنجم هجری به بعد با ساخت مسجد جامع و مناره‌های معروف آن، سیمای یک شهر اسلامی را به خود گرفته است. در دوران صفوی، کاشان به‌عنوان دومین مرکز دادوستد پس از اصفهان، سیمای شهری نیمه‌صنعتی را به خود می‌گیرد. بازار کاشان در این دوره به‌سرعت گسترش می‌یابد. در دوران زندیه حصار شهر کم‌کم فروریخت و به‌جای آن خندقی در گرد شهر کنده شد.

با ورود قاجار و انتقال مرکز قدرت به تهران و تبریز، شهرهای صنعتی ازجمله کاشان و اصفهان رونق خود را از دست دادند. دوران پهلوی نیز سرآغاز تغییرات وسیع و سریع در شهر کاشان است. تا پیش از این، رشد شهر محصور در باروی آن بود، اما در ابتدای قرن حاضر کاشان در بیرون از بافت قدیم توسعه یافت.

در سه دهه اخیر نیز، خانه‌های مدرن بدون توجه به معماری بومی و سنتی کاشان، جایگزین خانه‌های تاریخی شده‌اند و سیمای قدیمی شهر را به شدت تغییر داده‌اند. این شهر در این دوره رشد سریع و ناموزونی داشته، به همین دلیل وسعت کاشان امروزی چندین برابر کل شهر در ابتدای قرن حاضر است.

معماری خانه بروجردی ها

ابتدا به توصیف ورودی خانه می‌پردازیم که دارای سردری رفیع و باشکوه با تزئینات زیبای گچ‌بری است. این بنا حیاطی کشیده دارد که در دو سرش مجموعه‌های فضائی مهم قرارگرفته‌اند. جبهه جنوبی حیاط مهم‌ترین بخش خانه است و اغلب فضاهای اصلی این بخش دارای تزئیناتی مفصل هستند.

به‌خصوص تالار اصلی که دارای سقف گنبدی و یزدی بندی شده زیبایی است و نورگیرهایی نیز در لابه‌لای آن تعبیه‌شده‌اند که زیبایی آن را دوچندان کرده‌اند. همچنین از دیگر تزئینات زیبای این خانه‌ی فوق‌العاده، می‌توان به نقاشی‌هایی از پادشاهان قاجار بر روی دیوار شاه‌نشین آن اشاره کرد. کلیه‌ی جداره‌های تالار نیز دارای تزئینات گچ‌بری رنگی هستند.

از طرف دیگر وجود دو بادگیر واقع در جبهه جنوبی، این بخش از خانه را به مراجعین تازه‌وارد گوشزد می‌کند. مجموعه واقع در جبهه شمالی نیز زیبایی‌های خاص خود را دارا می‌شد که ازجمله آن می‌توان به تالار پنج‌دری با شاه‌نشین اشاره کرد که دارای تزئینات زیبای گچ‌بری هستند. در جبهه شرقی نیز سه اتاق و فضاهای خدماتی قرار دارند و در جبهه مقابل آن، تنها طاق‌نماهای قرینه با نمای روبرو دیده می‌شوند که یک ایوان ستون‌دار کم‌عمق در میانه آن‌ها قرارگرفته است.

مصالح به کار رفته در ساخت خانه بروجردی ها

از مصالح اصلی به‌کاررفته در ساخت این بنا می‌توان به خشت خام اشاره کرد. همچنین آجرها با اشکال و طرح‌های گوناگون و از گچ نیز به‌عنوان اندود رویی استفاده‌شده است که شاهد گچ‌بری‌های زیبا و متنوع در سرتاسر خانه هستیم. این خانه از معروف‌ترین خانه‌های تاریخی ایران و به‌نوعی سمبل بناهای مسکونی ایران به شمار می‌رود.

خانه بروجردی ها، انتخاب برتر یونسکو در سال ۲۰۱۵

جالب است بدانیم که این بنا موردتوجه بسیار گردشگران خارجی قرار دارد به‌طوری‌که ازنظر محبوبیت جاذبه توریستی به‌عنوان انتخاب برتر یونسکو در سال ۲۰۱۵ اعلام‌شده است. با توجه به نکات مطرح‌شده، پیشنهاد می‌کنیم که حتماً در اولین فرصت از این خانه زیبا بازدید به عمل‌آورید.

• خانه طباطبایی‌ها، عروس خانه های کاشان

سه خانه تاریخی مشهور کاشان : پس از معرفی خانه بروجردی‌ها، به معرفی عروس خانه‌های کاشان می‌پردازیم که این لقب تنها لایق خانه طباطبایی‌ها است.چراكه معماري متناسب و ظاهر فوق‌العاده زيبايش اين شهرت و نام را براي آن به همراه آورده است.

این خانه در خیابان علوی، خیابان قلعه جلالی واقع‌شده و ملك شخصي حاج سيد جعفر طباطبايي نطنزی، تاجري خوش‌نام و معروف در دوران قاجار بوده است که آن‌ را در حدود سال‌های ۱۲۵۰ تا ۱۲۵۵ ساخته است.

همچنین مساحت خانه را ۴۷۳۰ متر نوشته‌اند. خانه‌های پر وسعت قديم عموماً متعلق به صاحباني متمول بوده و عظمت بنا موجب می‌شده تا علاوه بر خودشان؛ فرزندان آنان نيز پس از ازدواج بتوانند در آن خانه جای‌گیرند. علاوه بر آن، مکانی برای تجارت و برگزاری مراسم نیز به‌حساب می‌آمد. این بنا در سال ۱۳۵۵ با شماره ۱۳۵۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

خانه طباطبایی‌ها

معماری خانه طباطبایی ها

این بنا دارای دو بخش مجزا و در اصل دوخانه مستقل است که به طرز ظریفی به یکدیگر مرتبط شده‌اند. بخش بزرگ‌تر دارای یک خیاط مربع‌مستطیل است که در چهارگوشه خود پخی‌های کوچکی دارد.

جبهه جنوبی حیاط در میانه خود دارای ایوان ستون‌داری است که از لبه حیاط اندکی عقب‌تر نشسته و حوض مستطیل شکلی در مقابل آن قرار دارد. مهم‌ترین مجموعه فضایی خانه در جبهه جنوبی واقع‌شده است.

ارتفاع این جبهه از سایر قسمت‌ها بیشتر و قوسی نیم‌دایره بر فراز ایوان خود دارد که بلندترین نقطه در خط آسمان کلی بنا نیز محسوب می‌شود. همچنین این ایوان بی‌همتا دارای ستون‌های پر تزئین و جزئیات زیبای گچ‌بری رنگی در دیوارها و سقف خود است.

در پشت ایوان نیز تالاری با شاه‌نشین قرارگرفته که از دو سو با حیاط‌های کوچکی در ارتباط است و بدین ترتیب پنجره‌های تالار از سه جانب به‌سوی فضاهای بازگشوده می‌شوند.

از دیگر تزئینات این بنا نیز می‌توان به یزدی بندی زیبای سقف تالار و شاه‌نشین آن اشاره کرد. در جبهه شمالی حیاط، مهتابی نسبتاً وسیعی در میانه نام واقع‌شده و فضای باز حیاط را گسترده‌تر کرده است. این مهتابی را می‌توان مفصل ارتباطی دوخانه که در ابتدا ذکر شد، نامید.

در جبهه شرقی نیز مجموعه‌ای متشکل از یک تالار و چهار اتاق سه‌دری وجود دارد و درنهایت، در جبهه غربی بنا تنها دو ایوانچه ستون‌دار در میانه دیوار ساخته‌شده است.

خانه کوچکتر طباطبایی ها

 بخش دوم خانه، یعنی خانه کوچک‌تر که خصوصی‌تر نیز به نظر می‌رسد، شامل حیاط کوچکی است که در شمال و جنوب آن تنها طاق‌نماها و ایوانچه‌هایی ساخته‌شده‌اند و در جبهه شرقی آن نیز یک پنج‌دری با دو اتاق در طرفین، واقع‌شده است. همچنین در میانه جبهه غربی این حیاط یک مهتابی کشیده بخش اعظم نمای این جبهه را در برگرفته که تالارخانه در پشت آن واقع است.

این تالار از دو جهت به دو فضای مهتابی باز می‌شود، یکی به حیاط بزرگ خانه و دیگری به حیاط کوچک‌تر. در انتها می‌توان گفت که خانه طباطبایی‌ها، تمامی آنچه برای یک زندگی لازم است را به نیکی درون خود جای‌داده و به‌حق لایق عنوان عروس خانه‌های ایران است.

خانه طباطبایی‌ها