هویت هر کشور در آثار و بناهای بجا مانده از دوره های مختلف تاریخی آن پنهان است. گردشگری تاثیرگذار در گرو آگاهی و شناخت کافی از آثاری ست که هویت و اصالت مردم یک شهر را شکل می دهد. خانه های تاریخی مشهد موضوعی است که در این مقاله قصد داریم به آن بپردازیم و از خانه های تاریخی مشهد به معرفی چهار خانه از اصلی ترین آن ها می پردازیم .

خانه های تاریخی مشهد ، نماد هویت و اصالت

کلان شهر مشهد مقدس که در شمال شرقی کشور قرار دارد نیز مانند جای جای میهن عزیزمان دارای تاریخ و دیرینه ی باشکوهی است که بناهای متعدد تاریخی بجا مانده در این شهر بر همین موضوع دلالت دارد.

خانه های تاریخی مشهد ، بناهای تاریخی در اطراف بافت قدیمی حرم مقدس به میزان کمی دستخوش تغییرات شده و همچنان اصالت خود را حفظ کرده است.

بناهای تاریخی، پلی میان تمدن حال و گذشته

شناخت ویژگی های ابنیه تاریخی چون پلی میان ما و تمدن آنهاست. اگر بخواهیم گردشگری را برای خود به یک تجربه ی خاطره انگیز تبدیل کنیم لازم است که مکان ها و خانه های تاریخی مشهد هر منطقه را بشناسیم.

خانه هایی که رازهایی در دل خود دارند و هر تکه از آنها یادآور خاطرات تلخ و شیرین ساکنان خانه است.

در این مقاله به شناخت خانه های تاریخی مشهد که کمتر نامشان را شنیده اید، می پردازیم. اگر به این موضوع علاقمند هستید با ادامه مقاله با ما همراه باشید.

 خانه ی داروغه، بنایی با معماری منحصربفرد

خانه داروغه، هنر دست یوسف خان هراتی

خانه ی داروغه یکی از خانه های تاریخی مشهد است. این بنا به دست محمد یوسف خان هراتی که در آن زمان داروغه ی شهر و پس از مشروطه نیز رییس نظمیه بوده، بنا گردیده است.

خانه داروغه، یادگار دوره قاجار

خانه ی داروغه به اواخر دوران قاجار تعلق دارد. این بنا برای برگزاری مهمانی ها و جلسات مهم یوسف خان هراتی بود. بعد از آن توسط بازماندگان یوسف خان مدیریت شد. در سال ۱۳۶۶شمسی توسط وراث به فروش گذاشته شد. مدت کوتاهی نیز کاربری حسینیه داشت.

خانه داروغه، تلفیقی از معماری روسی و معماری شرقی  

آنچه که این بنا را از سایر بنا های همجوار خود متمایز کرده معماری آن است که دستی بر معماری روسی برده و در اصطلاح معماری به سبک “سه ظرف” ساخته شده است. تندیس های گچی و کاشی های هفت رنگ بنا نیز این حقیقت را تایید می­کند. البته ناگفته نماند که طراحی پله های بنا که به صورت دو ردیف و در طرفین ورودی خانه دیده می شود نشانه ای از معماری شرقی ست.

طراحی هوشمندانه خانه داروغه

این خانه به طرز هوشمندانه ای برای هر دو فصل تابستان و زمستان ساخته شده است. در بخش تابستانه بادگیر ها و حوض آب قرار دارد. در قسمت زمستانه اولین شومینه، بخاری دیواری و پنجره های دو جداره دیده میشود.  هر دو قسمت نمایانگر خرد معماران قدیم در استفاده ی مفید از منابع طبیعی است. مطبخ که در گذشته معادل آشپزخانه ی امروز بوده است در طبقه ی پایین بنا قرار دارد. این کار بی دلیل نیست! گرمای مطبخ، در فصول سرد سال سبب گرمای بالاخانه بوده است.

مساحت زمین این بنا در حدود ۶۱۰ متر مربع گزارش شده که در اطراف حرم مقدس می باشد.

جایگاه ملی و جهانی خانه داروغه

خانه ی داروغه در مهرماه ۱۳۸۱ اصلاح و بازسازی شد. امروزه به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. به طور کلی بازسازی بناهای تاریخی امری نسبتا ضروری به شمار می رود؛ اما باید به گونه ای انجام شود که اصالت بنا بعد از بازسازی نیز همچنان حفظ گردد. این موضوع در بازسازی خانه ی داروغه رعایت شده است. این اتفاق باعث شد تا سازمان یونسکو جایزه ی حفظ و نگهداری میراث فرهنگی آسیا-اقیانوسیه را به این بنا اختصاص دهد.

لوکیشن خانه داروغه

این بنا در خیابان نواب صفوی و راسته ی حوض مسگران در کوچه ای با عنوان کوچه ی داروغه واقع شده است.

خانه ی ملک، یکی از زیباترین بناهای تاریخی مشهد

خانه ملک، یادگار حاج حسین ملک

خانه ی ملک از زیباترین بناهای تاریخی شهر مشهد است که توسط حاج حسین ملک، یکی از ثروتمندترین و خیرترین مردان خطه ی خراسان بنا شده است. حاج حسین ملک دارایی های بسیار زیادی داشت که سهم بزرگی از آن را از پدرش محمد کاظم ملک التجار به ارث برده بود. پدر حاج حسین از تاجران بزرگ املاک در خراسان بود. از همین طریق نیز ثروت انبوهی را برای پسرش باقی گذاشت.

خانه ملک، یادگار اواخر دوره قاجار

حاج حسین ملک از انسان های بزرگ دوران خود بود. همچنان از اموال اوقافی ایشان مانند باغ وکیل آباد که به درخواست خود ایشان در سال ۱۳۴۸شمسی به وقف عام در آمده، استفاده می­شود. قدمت این بنا به اواخر عصر قاجاریه برمی­گردد. از دیگر اموال وقفی توسط ایشان می­توان به کتابخانه ی ملی ملک در تهران و دو بیمارستان اشاره کرد.

خانه ملک، ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی

در ساخت نمای بیرونی بنا از فنون معماری سنتی استقاده شده؛ در حالی­که داخل بنا با توجه به ساختارها و المان هایش به معماری اروپایی شبیه است. بنابراین سبک معماری کل بنا را می­توان ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی دانست.

اکنون خانه ی ملک در دو طبقه وجود دارد. متاسفانه بخش درونی آن که حاج حسین ملک در آنجا استراحت می کرد، تخریب شده است.  

معماری داخلی جذاب خانه ملک

آنچه که در لحظه ی ورود توجه بازدید کننده را جلب می­کند سنگ تراشی هایی است که دور تا دور حیاط به چشم می­خورد. اتاق های تو در تو که تالار نامیده می­شوند از دیگر عناصر زینت بخش خانه هستند.

طبقه ی دوم بنا پذیرایی بسیار بزرگی دارد که در لحظه ی ورود، محسور معماری زیبای سقف منبت کاری شده و گچبری شومینه ی آن خواهید شد.

خانه ملک، موزه زنده

خانه ی ملک اکنون به یکی از مراکز فرهنگی هنری شهر تبدیل شده و در حیاط خانه بازارچه های سنتی برگزار می­شود. این اتفاق هماهنگی جالب توجهی میان آثار هنری کوچک در قلب خانه ی ملک که خود اثر هنری بسیار بزرگی است، بوجود می آورد. در واقع خانه ی ملک را به عنوان موزه ی زنده می­شناسند؛ چرا که هم اثر و هم صاحب اثر را می­توان مستقیم دید؛ آن هم در زمانی­که در حال خلق یک اثر هنری هستند. در خانه ملک اساتید و هنرجویانی هستند که تحت تاثیر شگفتی ها و زیبایی های بنا، زیبایی خلق می کنند.

تنها حمام تاریخی خصوصی مشهد در خانه ملک

جالب است بدانید که تنها حمام تاریخی خصوصی مشهد با ۱۲۷ متر مساحت در خانه ی ملک قرار گرفته است.  برای یافتن این حمام مقداری از زمین ملک را تخریب کردند؛ چرا که حمام در زیرزمین خانه قرار گرفته بود.

با این حال مشاهده ی کنده کاری های داخل گرم­خانه مهر تاییدی بر معماری بی نظیر بنا است.

بازدید رایگان از خانه ملک

لازم به ذکر است که بازدید از مجموعه رایگان می باشد.

جایگاه ملی خانه ملک

خانه ی ملک در دهه ۶۰ به یک خرابه تبدیل شد. به طوری­که سقف شیروانی آن کاملا از بین رفت و درختان حیاط خشک شدند. اما در دهه ی هفتاد سازمان میراث فرهنگی خانه را خرید و در فهرست آثار ملی ثبت کرد. از آن پس بازسازی و مرمت بنا آغاز شد.

لوکیشن خانه ملک

خانه­ی ملک در خیابان امام خمینی فعلی یا ارگ بم قدیم روبروی اداره­ی دارایی مشهد واقع است.

خانه ی پیشه وران، بنایی با معماری پر رمز و راز