۴ خانه تاریخی قدیمی در مشهد
هویت هر کشور در آثار و بناهای بجا مانده از دوره های مختلف تاریخی آن پنهان است. گردشگری تاثیرگذار در گرو آگاهی و شناخت کافی از آثاری ست که هویت و اصالت مردم یک شهر را شکل می دهد. خانه های تاریخی مشهد موضوعی است که در این مقاله قصد داریم به آن بپردازیم و از خانه های تاریخی مشهد به معرفی چهار خانه از اصلی ترین آن ها می پردازیم .
خانه های تاریخی مشهد ، نماد هویت و اصالت
کلان شهر مشهد مقدس که در شمال شرقی کشور قرار دارد نیز مانند جای جای میهن عزیزمان دارای تاریخ و دیرینه ی باشکوهی است که بناهای متعدد تاریخی بجا مانده در این شهر بر همین موضوع دلالت دارد.
خانه های تاریخی مشهد ، بناهای تاریخی در اطراف بافت قدیمی حرم مقدس به میزان کمی دستخوش تغییرات شده و همچنان اصالت خود را حفظ کرده است.
بناهای تاریخی، پلی میان تمدن حال و گذشته
شناخت ویژگی های ابنیه تاریخی چون پلی میان ما و تمدن آنهاست. اگر بخواهیم گردشگری را برای خود به یک تجربه ی خاطره انگیز تبدیل کنیم لازم است که مکان ها و خانه های تاریخی مشهد هر منطقه را بشناسیم.
خانه هایی که رازهایی در دل خود دارند و هر تکه از آنها یادآور خاطرات تلخ و شیرین ساکنان خانه است.
در این مقاله به شناخت خانه های تاریخی مشهد که کمتر نامشان را شنیده اید، می پردازیم. اگر به این موضوع علاقمند هستید با ادامه مقاله با ما همراه باشید.
خانه ی داروغه، بنایی با معماری منحصربفرد
خانه داروغه، هنر دست یوسف خان هراتی
خانه ی داروغه یکی از خانه های تاریخی مشهد است. این بنا به دست محمد یوسف خان هراتی که در آن زمان داروغه ی شهر و پس از مشروطه نیز رییس نظمیه بوده، بنا گردیده است.
خانه داروغه، یادگار دوره قاجار
خانه ی داروغه به اواخر دوران قاجار تعلق دارد. این بنا برای برگزاری مهمانی ها و جلسات مهم یوسف خان هراتی بود. بعد از آن توسط بازماندگان یوسف خان مدیریت شد. در سال ۱۳۶۶شمسی توسط وراث به فروش گذاشته شد. مدت کوتاهی نیز کاربری حسینیه داشت.
خانه داروغه، تلفیقی از معماری روسی و معماری شرقی
آنچه که این بنا را از سایر بنا های همجوار خود متمایز کرده معماری آن است که دستی بر معماری روسی برده و در اصطلاح معماری به سبک “سه ظرف” ساخته شده است. تندیس های گچی و کاشی های هفت رنگ بنا نیز این حقیقت را تایید میکند. البته ناگفته نماند که طراحی پله های بنا که به صورت دو ردیف و در طرفین ورودی خانه دیده می شود نشانه ای از معماری شرقی ست.
طراحی هوشمندانه خانه داروغه
این خانه به طرز هوشمندانه ای برای هر دو فصل تابستان و زمستان ساخته شده است. در بخش تابستانه بادگیر ها و حوض آب قرار دارد. در قسمت زمستانه اولین شومینه، بخاری دیواری و پنجره های دو جداره دیده میشود. هر دو قسمت نمایانگر خرد معماران قدیم در استفاده ی مفید از منابع طبیعی است. مطبخ که در گذشته معادل آشپزخانه ی امروز بوده است در طبقه ی پایین بنا قرار دارد. این کار بی دلیل نیست! گرمای مطبخ، در فصول سرد سال سبب گرمای بالاخانه بوده است.
مساحت زمین این بنا در حدود ۶۱۰ متر مربع گزارش شده که در اطراف حرم مقدس می باشد.
جایگاه ملی و جهانی خانه داروغه
خانه ی داروغه در مهرماه ۱۳۸۱ اصلاح و بازسازی شد. امروزه به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. به طور کلی بازسازی بناهای تاریخی امری نسبتا ضروری به شمار می رود؛ اما باید به گونه ای انجام شود که اصالت بنا بعد از بازسازی نیز همچنان حفظ گردد. این موضوع در بازسازی خانه ی داروغه رعایت شده است. این اتفاق باعث شد تا سازمان یونسکو جایزه ی حفظ و نگهداری میراث فرهنگی آسیا-اقیانوسیه را به این بنا اختصاص دهد.
لوکیشن خانه داروغه
این بنا در خیابان نواب صفوی و راسته ی حوض مسگران در کوچه ای با عنوان کوچه ی داروغه واقع شده است.
خانه ی ملک، یکی از زیباترین بناهای تاریخی مشهد
خانه ملک، یادگار حاج حسین ملک
خانه ی ملک از زیباترین بناهای تاریخی شهر مشهد است که توسط حاج حسین ملک، یکی از ثروتمندترین و خیرترین مردان خطه ی خراسان بنا شده است. حاج حسین ملک دارایی های بسیار زیادی داشت که سهم بزرگی از آن را از پدرش محمد کاظم ملک التجار به ارث برده بود. پدر حاج حسین از تاجران بزرگ املاک در خراسان بود. از همین طریق نیز ثروت انبوهی را برای پسرش باقی گذاشت.
خانه ملک، یادگار اواخر دوره قاجار
حاج حسین ملک از انسان های بزرگ دوران خود بود. همچنان از اموال اوقافی ایشان مانند باغ وکیل آباد که به درخواست خود ایشان در سال ۱۳۴۸شمسی به وقف عام در آمده، استفاده میشود. قدمت این بنا به اواخر عصر قاجاریه برمیگردد. از دیگر اموال وقفی توسط ایشان میتوان به کتابخانه ی ملی ملک در تهران و دو بیمارستان اشاره کرد.
خانه ملک، ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی
در ساخت نمای بیرونی بنا از فنون معماری سنتی استقاده شده؛ در حالیکه داخل بنا با توجه به ساختارها و المان هایش به معماری اروپایی شبیه است. بنابراین سبک معماری کل بنا را میتوان ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی دانست.
اکنون خانه ی ملک در دو طبقه وجود دارد. متاسفانه بخش درونی آن که حاج حسین ملک در آنجا استراحت می کرد، تخریب شده است.
معماری داخلی جذاب خانه ملک
آنچه که در لحظه ی ورود توجه بازدید کننده را جلب میکند سنگ تراشی هایی است که دور تا دور حیاط به چشم میخورد. اتاق های تو در تو که تالار نامیده میشوند از دیگر عناصر زینت بخش خانه هستند.
طبقه ی دوم بنا پذیرایی بسیار بزرگی دارد که در لحظه ی ورود، محسور معماری زیبای سقف منبت کاری شده و گچبری شومینه ی آن خواهید شد.
خانه ملک، موزه زنده
خانه ی ملک اکنون به یکی از مراکز فرهنگی هنری شهر تبدیل شده و در حیاط خانه بازارچه های سنتی برگزار میشود. این اتفاق هماهنگی جالب توجهی میان آثار هنری کوچک در قلب خانه ی ملک که خود اثر هنری بسیار بزرگی است، بوجود می آورد. در واقع خانه ی ملک را به عنوان موزه ی زنده میشناسند؛ چرا که هم اثر و هم صاحب اثر را میتوان مستقیم دید؛ آن هم در زمانیکه در حال خلق یک اثر هنری هستند. در خانه ملک اساتید و هنرجویانی هستند که تحت تاثیر شگفتی ها و زیبایی های بنا، زیبایی خلق می کنند.
تنها حمام تاریخی خصوصی مشهد در خانه ملک
جالب است بدانید که تنها حمام تاریخی خصوصی مشهد با ۱۲۷ متر مساحت در خانه ی ملک قرار گرفته است. برای یافتن این حمام مقداری از زمین ملک را تخریب کردند؛ چرا که حمام در زیرزمین خانه قرار گرفته بود.
با این حال مشاهده ی کنده کاری های داخل گرمخانه مهر تاییدی بر معماری بی نظیر بنا است.
بازدید رایگان از خانه ملک
لازم به ذکر است که بازدید از مجموعه رایگان می باشد.
جایگاه ملی خانه ملک
خانه ی ملک در دهه ۶۰ به یک خرابه تبدیل شد. به طوریکه سقف شیروانی آن کاملا از بین رفت و درختان حیاط خشک شدند. اما در دهه ی هفتاد سازمان میراث فرهنگی خانه را خرید و در فهرست آثار ملی ثبت کرد. از آن پس بازسازی و مرمت بنا آغاز شد.
لوکیشن خانه ملک
خانهی ملک در خیابان امام خمینی فعلی یا ارگ بم قدیم روبروی ادارهی دارایی مشهد واقع است.
خانه ی پیشه وران، بنایی با معماری پر رمز و راز
خانه تاریخی پیشه وران، یادآور شکوه دوره صفوی
یکی دیگر از بناهای تاریخی شهر مشهد خانه ی تاریخی پیشه وران است که محل سکونت شخصی بنام غلامحسین پیشه وران بوده است. وی با خانواده ی خود در خانه ی پیشه وران سکونت داشته است. در گذشته محله ای به نام ارگ یکی از محله های ثروتمند نشین شهر به شمار میرفت؛ چراکه در نزدیکی قلعه ارگ بود. محله ای که زمانی سلطان حسین از پادشاهان صفوی در آن روزگار میگذراند. خانه ی پیشه وران نیز یکی از خانه های بجا مانده از آن دوران است که همچنان شکوه و عظمت خود را حفظ کرده است.
خانه پیشه وران، یادگار دوره قاجار و اوایل پهلوی
از آنجا که کتیبه ای از زمان ساخت بنا وجود ندارد نمیتوان به طور دقیق درباره ی سال ساخت آن اظهار نظر کرد. با این حال با مشاهده ی معماری بنا میتوان گفت که پیشینه ی آن به اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی برمیگردد.
حدود چهل سال پیش روحانی هنر دوست بنام حسینی، ملک را خریداری کرد تا در آن سکونت یابد. به همین منظور بازسازی هایی نیز در خانه ی پیشه وران انجام شد.
معماری پر رمز و راز خانه پیشه وران
اولین نکته ای که در لحظه ی ورود به خانه توجه بیننده را به خود جلب میکند شباهت بسیار زیاد بنا به خانه های اوایل دروان پهلوی است. خانه ی پیشه وران مساحت زیادی ندارد اما ساخت پر راز و رمز، آن را به خانه ای دنج و آرام تبدیل کرده است. چرخ ریسندگی قدیمی و شومینه کنج خانه، سبک زندگی مشهدی ها در آن زمان را نشان میدهد.
طراحی چشم نواز فضای داخلی خانه پیشه وران
بنا شامل دو بخش است: یک بخش قدیمی ساز و یک بخش نوساز
در بخش قدیمی و تاریخی تر بنا، سه اتاق در طبقه ی پایین و دو اتاق در طبقه ی بالا وجود دارد. اتاق های تو در تو که برای دورهمی و خاطره بازی افراد خانه، بسیار مناسب طراحی شده و صمیمیت فضای خانه را دو چندان میکند. این اتاق ها سه دری هستند و با پنجره های بزرگ و دلباز خود به حیاط اشراف دارند . پشت پنجره های خانه پرده های سفید قدیمی به چشم میخورد. در بالایِ درِ ورودی در سمت چپ طاق نمای زیبایی به چشم میخورد که حاشیه ی آن با مهارت کامل معرق کاری شده و نام زیبای خداوند در وسط آن حک شده است.
طراحی اصیل ایرانی خانه پیشه وران
گچبری ها و کاشی کاری های دور تا دور اتاق ها، فضا را دلنشین تر میکند. قطعا اولین واژه ای که درباره ی این بنا به ذهن بازدید کننده می آید، آرامش است. در واقع این بناهای تاریخی تنها جاییست که میتوان در آنها به دور از هیاهوی شهر در زمان سفر کرد و با پیچ و خمهای معماری بنا همراه شد.
حیاط خانه ی پیشه وران به سبک خانه های ایرانی قدیمی دارای یک حوض مستطیلی است که درختان توت در ضلع غربی حیاط به آن زینت بیشتری میبخشد.
خانه پیشه وران، موزه اشیای قدیمی
خانه ی پیشه وران در ابتدا مسکونی بوده است. مردم محله ی نزدیک خانه روایت میکنند که مدت کوتاهی نیز به حسینیه تبدیل شده بود؛ تا اینکه جناب حسینی آنرا خریداری و بازسازی کرده است.
این خانه مدت کوتاهی نیز موزه ی اشیا قدیمی بود؛ اما به دلیل سرقت هایی که صورت گرفت شهرداری این نوع کاربری را ممنوع کرد.
طی سال های اخیر بازدید از بنا از سر گرفته شده و مرمت آن ادامه داشته است تا گردشگران بیشتری به آن جذب شوند.
لوکیشن خانه پیشه وران
خانهی تاریخی پیشه وران در خیابان خسروی، آخوند خراسانی ۵، کوچه ی رزاقی ،کوچه سه شهید ، پلاک ۴۲ واقع شده است.
خانه ی رجایی، اصالت معماری ایرانی
آخرین خانه ی تاریخی که میخواهیم در این مقاله معرفی کنیم، خانه ی رجایی است که بازدید از آن میتواند حس خوب یک سفر را کامل کند.
خانه رجایی با قدمتی در حدود صد سال
از آنجا که بنا از دو بخش تشکیل شده، میتوان آنرا به یک بخش جدید و یک بخش قدیمی تر که دست نخورده و بازسازی نشده است، تقسیم کرد. بخش های غربی بنا حدود سی سال است که ساخته شده؛ اما بخش قدیمی در حدود صد سال قدمت دارد. به طور کلی قدمت بنا به عصر قاجار و اوایل پهلوی بازمیگردد.
معماری خانه پیشه وران به سبک خانه های قاجاری
با دیدن بنا آنچه که بسیار به چشم میخورد، تعدد پنجره ها و درهای نمای بیرونی بنا است. کف حیاط سنگفرش آجری شده و حوض آب که عنصر همیشگی خانه های قدیمی است در مرکزیت حیاط خانه دیده میشود. وسعت این بنا در حدود ۸۰۰ متر است. اگر در فصل پاییز به بازدید از این بنای کهن و دیدنی میروید درخت های بدون برگ در دو طرف حوض، این فضا را جالب تر میکند. نمای بنا آجری و منظم است و به سبک خانه های قاجار و پهلوی ساخته شده است.
تجلی اصالت معماری ایرانی در خانه تاریخی رجایی
در بدو ورود در مقابل دیدگان بازدید کننده بنای اصلی و قدیمی به چشم میخورد؛ اما در ضلع شرقی خانه بازسازی هایی انجام شده که قابل تشخیص است. در واقع در سمت راست خانه، بنایی سی ساله دیده میشود که شامل اتاق، پذیرایی، آشپزخانه و سرویس حمام و دستشویی میباشد. اگر چه در ساخت این بنا تلاش زیادی برای حفظ اصالت خانه انجام شده با این حال در و پنجره های آن فاقد گچبری های ظریف و ماهرانه ی ساختمان اصلی است.
خانه رجایی، مهمانسرایی برای گردشگران
پیشتر خانه ی رجایی مسکونی بوده و آقای رجایی در آن زندگی میکرد؛ اما اکنون تبدیل به مهمان سرایی برای مسافران شده است. از این رو در حیاط خانه سرویس دستشویی برای استفاده ی مسافران تعبیه شده است.
لوکیشن خانه رجایی
این خانه در خیابان امام رضا (ع)، خیابان دانش غربی، سرشور۲۰ قرار دارد.
تنظیم این مطلب براساس منابع زیر انجام شده است:
۲ دیدگاه. ارسال دیدگاه جدید
ممنون از سبک معرفی های جذابتون عالی گردی ها
سپاس از شما