استان همدان به خاطر داشتن جاذبه ­های گردشگری تاریخی منحصر بفرد، و خوراکی ها و شیرینی های اصیل و سنتی،‌ یکی از اصلی ترین مقاصد گردشگری به شمار می رود.شیرینی های همدان، خاطره ای ماندگار برای توریست ها به شمار می آید که توریست ها امتحان کردن شیرینی های همدانی را از دست نمی دهند.

همدان، مقصد گردشگری محبوب توریست ها

همدان از جمله شهرهای باستانی ایران است که قدمت آن به سده هشتم قبل از میلاد و دوران مادها بازمی­گردد. داشتن جاذبه های گردشگری و آثار تاریخی مانند گنجنامه، آرامگاه بوعلی سینا، شهر هگمتانه، آرامگاه استر و مردخای، غار علیصدر و نظایر آنها سبب شده همدان یکی از مقاصد اصلی گردشگران خارجی به شمار رود.

شیرینی های همدان ، خاطره ای ماندگار برای توریست ها

در کنار جاذبه های تاریخی و طبیعی منحصربفرد همدان؛ شیرینی ها،‌خوراکی ها و دسرهای سنتی و اصیل این استان نیز محبوب مسافران می باشد. به طوری که اغلب گردشگران بدون خرید سوغاتی خوراکی؛ همدان را ترک نمی کنند.

اگر به شیرینی های قدیمی و سنتی همدان علاقمند هستید با ادامه مقاله با ما همراه باشید. در این بخش تصمیم داریم شش مورد از معروف ترین شیرینی های همدان را به ترتیب قدمت آنها به شما معرفی کنیم.

معروف­ترین شیرینی‌های اصیل همدان

شیرمال، یادگار پادشاهان مغول

شیرمال، نان ثبت شده به نام کشور آمریکا

در کشورهای خارجی نانی شبیه به نان شیرمال وجود دارد که به آن popover می‌گویند. به این دلیل که هنگام پخت، خمیر آن پف می کند. قدیمی‌ترین کتاب آشپزی که طرز تهیه این نان را آموزش می‌دهد، در سال ۱۸۷۶ در کشور آمریکا نوشته شده است. به همین دلیل این شیرینی را به اسم همین کشور به ثبت رسانده اند.

صادرات شیرمال ایرانی به هندوستان

اما به طور کلی شیرمال در ایران از زمان پادشاهان مغولی شناخته شد و به کشورهای جهان از جمله هندوستان شمالی صادر گردید. این شیرینی به خاطر عطر وبوی زعفران و تردی و پف خاصی که داشت در میان مردم جهان با استقبال روبرو شد. اکنون در میان توریست‌ها به اسم shirmal یا sheermal شناخته می‌شود.

روغن حیوانی، طعم دهنده فوق العاده به شیرمال

ماده اصلی نان شیرمال از آرد و تخم مرغ و ماست و شیر تهیه شده و از گردو، کشمش و کنجد و روغن حیوانی نیز برای تزئین و طعم بهتر آن بهره می‌برند. یکی از روش‌های پخت این شیرینی استفاده از روغن حیوانی ناب روی این نان است که مزه فوق‌العاده‌ای به آن می‌دهد و اهمیت غذایی بالایی دارد. به طوری­که اکثر افراد ترجیح می‌دهند نان شیرمال با روغن حیوانی را تجربه کنند.

علت نامگذاری شیرمال

اسم شیرمال از آن جهت انتخاب شده که در تهیه خمیر آن به جای آب از شیر استفاده می شد و خمیر را با شیر مالش می‌دادند. بدین جهت نام شیرمال برای آن برگزیده شده است.

کماج، یکی از مشهورترین سوغاتی های همدان

کماج، نان ثبت شده به نام اسکاتلند

کماج که در زبان انگلیسی به نام oatcake شناخته می‌شود، در سال ۱۹۴۳ به نام کشور اسکاتلند به ثبت جهانی رسید. جین بل در کتابی که حدود سال۱۳۶۰ میلادی به نگارش درآمده است، راهبه‌هایی را توصیف می‌کند که در حال خوردن شیرینی هستند که توصیفاتش بسیار شبیه به همین کماج است.

کماج، با قدمتی ۲۵۰ ساله در ایران

کماج بعنوان مادر نان‌های اسکاتلندی شناخته می‌شود. بعدها این نوع نان وارد خاورمیانه شد و در کشور های عربی بسیار مورد توجه قرار گرفت. حدود ۲۵۰ سال پیش کماج از طریق کشور عراق وارد ایران عزیزمان شد و در میان مردم هنرمند همدان شناخته شد.

جودوسر، ماده اصلی کماج اسکاتلندی

کماجی که اسکاتلندی‌ها می‌پختند ماده اصلی اش جو دوسر بود. کماج اسکاتلندی روی تابه های گرد فلزی پخته می‌شد. این نان جو دوسر ، برای سیر نگه داشتن افراد به مدت طولانی بسیار کارآمد بود. بعدها در کنار خوردن این نان از سوپ یا آبگوشت استفاده می‌کردند؛ چون کماج قدری سفت بود. این شیرینی بعدها به عنوان نان شناخته شد و همراه صبحانه خورده می‌شد.

کماج، یادگارکاروان های عراقی

در ابتدا، کاروان هایی که از عراق به همدان وارد می‌شدند، برای سیر نگه داشتن مسافران به مدت طولانی، کماج را همراه خود داشتند. هنرمندان همدانی با ایجاد تغییراتی در پخت این نان، آن را به صورت ترد و خوشمزه و با استفاده از آرد برنج، روغن، تخم مرغ و شیر در آوردند. هنوز بعد از گذشت سال‌ها این نان به همان صورت پخت می‌شود و از موادی مثل دارچین، زردچوبه، هل، گلاب یا بعضا خرما برای پر کردن لای نان استفاده می‌شود.

ثبت ملی کماج جامی همدان در سال۱۳۹۱

 کماج یکی از خوشمزه‌ترین و هیجان انگیزترین شیرین‌های استان همدان است که به کماج جامی معروف است. کماج جامی همدان در سال ۱۳۹۱ در جریان یک جشنواره زمستانه غذا به ثبت ملی رسید.

علت نامگذاری کماج

اما چرا این شیرینی خوشمزه و پرآب و رنگ را کماج نامیده اند؟ کماج در اصل به تخته‌ای می‌گویند که برای برپایی سیاه­چادرهای عشایر استفاده می‌شود. این تختۀ گرد، وسط ستون چادر قرار می‌گرفت و به استقامت ستون کمک می‌کرد. به دلیل شباهت ظاهری این تخته به یک شیرنی فوق خوشمزه که بعنوان یکی از معروفترین سوغاتی‌های همدان شناخته می‌شود، به آن نام کماج داده‌اند.

حلوای انگشت پیچ با قدمتی بیش از یک قرن

انگشت پیچ، شیرینی خاص ماه رمضان

شیرینی انگشت پیچ از قدیم‌الایام در ماه مبارک رمضان در وعدۀ افطار و سحر مورد استفاده روزه­داران بوده است.

علت نامگذاری شیرینی انگشت پیچ

دلیل نام گذاری این دسر به اسم انگشت پیچ به خاطر شیوۀ خوردن آن بوده است. به طوری‌که همدانی­ها هنگام خوردن انگشت پیچ، انگشت سبابه را داخل آن می‌کردند و انگشتشان را می‌چرخاندند تا انگشت پیچ دور انگششان بپیچد. در قدیم به تمامی غذاهایی که غلظتی به اندازه عسل داشته و برای خوردنشان باید انگشت را می‌پیچاندند، انگشت پیچ‌ می‌گفتند. این غذای خاص نیز حلوای انگشت پیچ نام گرفت.

خاصیت دارویی انگشت پیچ

دراین میان، با استفاده از انگشت پیچ و ترکیب مرّ و عسل دارویی بدست می آید که خاصیت آن درمان سرفه‌های مزمن است.

Halva، معادل لاتین انگشت پیچ

از آنجایی که این دسر درخارج به چنین شکلی وجود ندارد، نام انگلیسی معادلی برای آن وجود ندارد. می‌توانید این شیرینی اصیل را با نام halva  به توریست‌های شهر غارها و موزه‌ها-همدان- معرفی نمایید.

قدمت شیرینی انگشت پیچ

راجع به قدمت انگشت پیچ اطلاعات مستندی وجود ندارد اما طبق تحقیقات محلی، قدمت این شیرینی را تا سه نسل یعنی حدودا ۱۰۰ الی ۱۳۰ سال تخمین زده اند.

خواص دارویی فوق العاده زاج سفید موجود در انگشت پیچ

برای پخت این شیرینی از قند، سفیده تخم مرغ، عرق بیدمشک، آبیلمو، هل و گلاب استفاده می‌شود. بعضا در آن زاج سفید هم می‌ریزند که خواص دارویی فوق‌العاده ای از جمله ضدعفونی کردن بدن و بهبود مشکلات پوستی دارد. در برخی موارد در تهیه این شیرینی به جای قند از شیره انگور استفاده می‌شود که به آن خاصیت غذایی دوچندانی می‌بخشد.

حلوازرده، دسر معروف همدانی ها