تنوع قومیتی بالا در استان خوزستان باعث شده علاوه بر وجود آداب و رسوم و فرهنگ خاص در هر منطقه، تنوع غذایی نیز در رژیم مردم بومی وجود داشته باشد. غذاهای محلی دزفول شامل طیف گسترده‌ای از غذاهای معروف نظیر فلافل و سمبوسه و غذاهای دریایی تا غذاهای کمتر شناخته‌شده مانند حمیس چغندر و برونی می‌شود. در این مقاله قصد داریم تا غذاهای کمتر شناخته شده دزفول را به شما عالی گردی های عزیز معرفی کنیم.
غذاهای اصیل و قدیمی دزفول
حمیس توله (پنیرک)، آش درشته، اوپیوزی، آش ارده (ارده پلو)، لُکونه دزفولی، اَنار پیاز، کباب گنجشک (بنگشت)، آبگوشت کبوتر، اُ هوس، شله ارده، برونی، گده گروفته، سِیلون تُخمُر (شیره خرما با تخم‌مرغ)، نان چرب، دلمه و نان شیر، دامه پر دزفولی از جمله غذاهای اصیل شهر دزفول است.
حمیس توله (پنیرک)
پنیرک، نام غذای کمتر شنیده شده و تقریبا ناشناخته برای عموم هموطنان از دیار خوزستان است. در این خطه جنوبی ایران، غذای بومی و سنتی پنیرک که حِمِیس توله هم نامیده می‌شود، طبخ و مصرف می‌شود. این غذا با استفاده از گیاهی بومی به نام پنیرک پخته می شود. گیاه پنیرک خواص دارویی بسیاری دارد. از آن جمله می توان به درمان سرفه و ناراحتی سینه، باز کننده‌ی مجاری کبد، افزایش ترشح ادرار و شیر، درمان یرقان، برطرف کننده‌ی زخم کلیه و تقویت کننده‌ی روده اشاره کرد.
آش درشته
آش درشته غذایی با اصالت دزفولی است که با بلغور گندم، کشمش، آب، پیاز، روغن حیوانی یا کره و ادویه درست می‌شود.
اوپیوزی
اوپیوزی(آب ترشی یا آب پیازی)، یکی از غذاهای محلی استان خوزستان است که بیشتر با نام اوپیوزی دزفولی شناخته می‌شود. این غذا که شباهت زیادی به اشکنه دارد با طعم ترش یا ملس و تند خود، شما را شگفت‌زده خواهد کرد. اوپیوزی، بافت غلیظی مانند سوپ دارد و معمولا با نان خرد شده بیات و تخم‌مرغ سرو می‌شود.
آش ارده (ارده پلو)
در استان خوزستان، غذایی به نام آش ارده طبخ می‌شود که هیچ شباهتی به آش‌های رایج در کشور ندارد. این آش که به نام ارده پلو نیز شهرت دارد، با برنج و ارده کنجد بوداده، ماش، شیره خرما و نمک درست می‌شود. آش ارده از غذاهای بومی شهرستان دزفول است. به‌دلیل طعم فوق‌العاده‌اش در سراسر استان خوزستان فقط در روزهای بارانی همراه با ترب سفید سرو می‌شود.
لُکونه دزفولی
لُکونه، غذایی مقوی، خوشمزه و خیلی قدیمی است. به همین دلیل برای بسیاری از اهالی دزفول شناخته‌شده نیست. نخود، کشمش و پیازچه موجود در این غذا، آن را بسیار مقوی و پرخاصیت کرده‌است.
انار پیاز
انار پیاز (عُمر پیاز)، سالاد دزفولی ساده و خوشمزه‌ای است که از ترکیب خیار (ترجیحا خیار چنبر)، پیاز، انار ترش، نمک و پونه درست می‌شود. اواخر تابستان که فصل انار ترش است، بهترین زمان برای تهیه این سالاد به حساب می‌آید.
کباب گنجشک (بنگشت)
کباب گنجشک که محلی‌ها به آن «بنگشت» می‌گویند، در دزفول رواج دارد. معمولا در سیخ‌های آماده در برخی فروشگاه‌ها و عرضه‌کنندگان گوشت و مرغ به‌صورت خام فروخته می‌شود. مردم این سیخ‌ها را روی آتش کباب کرده و با نان یا برنج و گوجه میل می‌کنند. علاوه بر این، برخی افراد با چرخ‌کردن گوشت و استخوان گنجشک، از آن کتلت درست می‌کنند.
آبگوشت کبوتر
آبگوشت کبوتر یا آبگوشت گنجشک از غذاهای رایج بین دزفولی‌ها است که طرز تهیه مشابهی دارد. اگر بخواهند آن را باکبوتر درست کنند، از چهار تا پنج عدد کبوتر استفاده می‌کنند؛ اما برای گنجشک این تعداد بیشتر می‌شود و به ۱۰ تا ۱۱ عدد می‌رسد.
اُ هوس
اُ هوس (خوراک جگر) از غذاهای خوشمزه و قدیمی دزفولی است که شباهت زیادی به جغور بغور دارد.
شله ارده
برگ چغندر را ریز خرد کنید. همراه با چغندرهایی که درشت خرد کرده‌اید در سه لیتر آب در قابلمه بریزید. ماش و برنج را به این مواد اضافه کنید. اجازه دهید که با هم بپزند. در آخر به غذا نمک بزنید. بعد از پخت کامل زیر قابلمه را خاموش کنید و ارده را در آن بریزید.
برونی
برونی که به آن «صندلی سُلُطون» نیز می‌گویند، از ترکیب باقلا، سير، ليمو عمانی، فلفل و زردچوبه تشکیل می‌شود. برای تهیه این غذای ساده، باقلای خشک را از پوست جدا می‌کنند و همراه با سیر و مقداری آب روی گاز قرار می‌دهند تا بپزند. بعد آن را با گوشت‌کوب می‌کوبند. وقتی خوب له شد، به آن فلفل، زردچوبه، روغن و پودر لیمو عمانی می‌زنند. این غذا خیلی سریع آماده می‌شود و می‌توان آن را با نان و سبزی خوردن سرو کرد.
گده گروفته
گده گروفته دزفولی در واقع سیرابی شکم‌پر است که طرفداران خاص خود را دارد. مواد اصلی این غذا از پیاز، گوشت چرخ‌کرده، برنج محلی، لپه، کشمش و نمک، فلفل سیاه و زردچوبه تشکیل می‌شود.
سِیلون تُخمُر (شیره خرما با تخم‌مرغ)
در گذشته میان‌وعده‌های خوشمزه‌ای در دزفول درست می‌شد که بسیار ساده و مقوی بود. از جمله آن‌ها می‌توان به سِیلون تُخمُر (شیره خرما با تخم‌مرغ) اشاره کرد. برای تهیه این غذا یا میان‌وعده ابتدا تخم‌مرغ را در کمی روغن سرخ کنید و به آن نمک نزنید. سپس شیره خرما را روی آن بریزید و مخلوط کنید. سِیلون اَرده (شیره خرما و اَرده) یکی دیگر از این میان‌وعده‌ها است که مقدار اَرده باید بیشتر از شیره باشد. سیلون روغن نیز به این شکل درست می‌شود که اگر شیره خرما سفت بود، آن را روی شعله ملایم کمی نرم کنید. روغن حیوانی یا روغن زیتون در آن بریزید و با نان داغ محلی میل کنید.
نان چرب
نان چرب از غذاهای محلی دزفول است که در شوشتر نیز طبخ می‌شود. از روغن حیوانی، گوشت، زعفران دم‌کرده و نخود گرد لپه‌شده تشکیل شده است. در تهیه این غذا، گوشت و نخود گرد لپه شده را همراه با نمک و زعفران دم‌کرده می‌پزند و پیاز خلالی سرخ‌شده را به آن اضافه می‌کنند. برای سرو غذا، روی یک عدد نان تافتون کمی آب گوشت می‌ریزند یا نان را به آب و روغن روی غذا آغشته می‌کنند. بعد مایه گوشتی و مخلوط پیاز داغ و کشمش را روی نان می‌ریزند و میل می‌کنند.
جالب است بدانید که دزفولی‌ها این غذا را با ترشی و نمک میل می‌کنند؛ در حالی که شوشتری‌ها آن را با کشمش و به‌صورت شیرین می‌پسندند.
فرنی و نان شیر
فرنی و نان شیر از میان وعده‌های لذیذ دزفولی است که جزو رسم‌های عروسی محسوب می‌شود. وقتی دختری در دزفول عقد می‌کند، تا زمانی که در خانه پدرش حضور دارد، خانواده داماد هنگام عید فطر مقداری خوراکی و طلا را با فرنی و نان شیر برای عروس هدیه می‌برند. بعد از ازدواج نیز خانواده عروس هر سال عید فطر برای او فرنی و نان شیر می‌برند. هرچند که امروزه این رسم فقط در دو عید اول بعد از ازدواج متداول است.
دلمه پَردزفولی
دلمه پَر دزفولی با دلمه شهرهای دیگر تفاوت‌هایی دارد؛ از این نظر که گوشت چرخ‌کرده ندارد و از چاشنی رب انار برای آن استفاده می‌شود. در دزفول رسم بر این است که در فصل برگ مو، خانواده‌هایی که تازه عروس دارند، این غذای لذیذ را همرا با کادو برای خانواده عروس می‌فرستند.
سخن پایانی
غذاهای محلی هر شهر و استانی، ممکن است در مکان هایی دیگر پخته و استفاده شوند و حتی در طول زمان دست مایه تغییر شده باشند. اما باید این نکته را به خاطر سپرد هر غذایی شناسنامه و اصالتی برای خودش دارد که همیشه با آن باقی می ماند. لذا باید در حفظ غذاهای اصیل کشورمان کوشا باشیم تا به فراموشی سپرده نشوند.
در تنظیم این مقاله از منابع زیر استفاده شده است:
۸ دیدگاه. ارسال دیدگاه جدید
خوشا دزفول و وصف بی مثالش 😋
اینو در مورد شیراز میگن:)) البته با کمی تغییر در کلمات
غذاهای شهرهای کرد نشین و هم معرفی کنید
غذاهای ایلام و معرفی کردیم
اگه شهر خاصی مدنظرتونه بهمون بگین
بسیار هم عالی..
به نظرم جای خورش آلو که از غذاهای قدیمی دزفول در مراسم عروسی هست (مثل نون چربی) و ماسووا(همون آش ماست سنتی دزفول) توی این لیست خالی هست..
از همراهی شما دوست عالی گردی عزیز ممنونیم
ماسووا بیشتر فصل بهار با ماست ترش میش تازه، سیر تازه، شوید تازه و گوشت گوسفند و برنج و لپه نخود گرد درسا میشه و بسیااار خوشمزه است..
خورش آلو هم فقط با آلوی زرد و زعفران و گوشت گوسفند و خلال بادام فراوان، در قدیم الایام به عنوان شام عروسی با پلو سرو می شده..
حمیس باقلا… مُتَنجِنِه… هم از غذاهای دیگه دزفول هستند.
سپاس از شما عالی گردی عزیز