جشن باستانی نوروز

نوروز جشن ایرانی یکی از باشکوه ترین و مهم ترین جشن ها در ایران و کشورهای حوزه تمدنی ایران است . نوروز  جشن ایرانی هر ساله در آغاز بهار و اوایل ماه فروردین، جشن گرفته می‌شود.

ایران، مهد فرهنگ و تمدن

کشور ایران دارای جاذبه های فراوانی است و تنوع این جاذبه ها سبب جذب گردشگران داخلی و خارجی شده است. گردشگری در ایران ظرفیت بالایی برای رشد و توسعه دارد. مهمترین جاذبه های گردشگری در ایران آثار تاریخی و فرهنگی، اماکن مقدس و مذهبی و جاذبه های دیدنی شهرهای مختلف است. ایران مهد تمدن و فرهنگ بوده و دارای آیین ها و رسوم سنتی می‌باشد.

از جمله سنت های اصیل ایرانی می توان به جشن نوروز اشاره کرد. نوروز، آیینی است که علاوه بر ایران درکشورهای حوزه تمدنی ایران به معنای وسیع آن جشن گرفته می‌شود. این آداب و رسوم به لحاظ زمانی به سه دسته تقسیم می‌شود: آیین‌های پیش از نوروز، آیین‌های زمان نوروز و آیین‌های پس از نوروز.

نوروز به چه معناست؟

نوروز که در واژگان، روز جدید معنا می‌دهد، نمادی از آغاز سال جدید شمسی است. به‌لحاظ نجومی در فرهنگ ایرانی با آمدن این روز، فصل بهار، یعنی اولین فصل از سال شمسی، آغاز می‌شود. این تحول(پایان سال قبل و آغاز سال جدید با مبدأ نوروز) اصطلاحاً «تحویل سال» نامیده می‌شود. این جشن به‌مثابه یکی از ویژگی‌های بی‌نظیر فرهنگ ایرانی حداقل از ۳ هزار سال پیش جشن گرفته شده و دراصل، ریشه در آداب و سنن زرتشتی دارد.

جشن نوروز چگونه بیش از ۳هزار سال ادامه پیدا کرده است؟

ارزش یافتن جشن نوروز در ایران را از حیث زمانی می‌توان در دو عامل جستجو کرد. اول اینکه این جشن با پشت سرگذاشتن فراز و نشیب‌های گوناگون، چون کوهی استوار از هجمه‌ها و حمله‌های صورت گرفته به حوزه تمدنی ایران جان به دربرده است. همچنین با احساسات و روح ایرانی‌ها چنان آمیخته شده که هرساله انتظار رسیدن آن برای آنها انتظاری زیباست.

دومین محور جنبه رازوارگی آن است. این جنبه اسرارآمیز بودن نوروز که در مقایسه با سایر جشن‌های باقی مانده از ایران باستان به آن برتری بخشیده، ناشی از روزهای قبل و بعد از انجام مراسم و جشن نوروز است. اینکه فلسفه هر یک از روزها در معرض تفاسیر گوناگونی قرار می‌گیرد، تنها بٌعدی از رازوارگی آن است.

نوروز، یادگار دوره هخامنشی

از حیث زمانی، جشن نوروز به‌مثابه رسم باستانی به دوران هخامنشی برمی‌گردد. اما از این دوره اطلاعات چندانی در دست نیست. اگر اطلاعاتی هم از زمان باستان درباره فلسفه نوروز و نحوه برگزاری آیین‌های آن در دست باشد، مربوط به دوره ساسانیان است.

آداب مشترک نوروز در میان اقوام ایرانی

با وجود تفاوت‌ها از ناحیه‌ای به ناحیه دیگر و نفوذ هنجارها و اصول اخلاقی محلی، جشن‌های نوروزی عمدتاً به شیوه یکسانی برگزار می‌شود. چنان‌که مهم‌ترین بخش‌های نوروز مانند برگزاری مهمانی‌ها، دید و بازدیدهای خانوادگی و دوستانه، دادن و گرفتن هدیه، پوشیدن لباس‌های جدید، چیدن سفره هفت‌سین و آرزوی سلامتی و شادی، بخش‌های متعددی است که ایرانی‌ها از جنوبی‌ترین نواحی تا شمالی‌ترین آن، با عشق و شور و هیجان خاصی آن را انجام می‌دهند.

جشن های نوروز در دوره خلافت عباسی

مراسم نوروز و جشن‌های آن نیز خیلی زود درنتیجه توجیه فرهنگی به‌ویژه از سوی ایرانیانِ حاضر در دستگاه خلافت اسلامی، به امری معمول و مقبول تبدیل شد. در دوره خلفای عباسی ممکن بود در آغاز یا با برگزاری این جشن‌ها اصولاً مخالفت می‌شد. یا خلیفه در ازای دریافت هدایا اجازه برگزاری جشن‌ها را صادر می‌کرد. با حضور اشخاصی چون ابومسلم خراسانی سنت فرستادن هدیه به خلفا منسوخ شد. به‌تدریج خلفا ناچار شدند در زمان این جشن‌ها هدایایی نیز همراه با تبریک سال نو برای ایرانیان ارسال کنند.

نوروز رهاورد قرن هجدهم

جشن نوروز برای اولین بار در قرن هجدهم در هند در دوره تیموریان مورد توجه قرار گرفت. سپس دریانوردان ایرانی آن را از خلیج‌فارس و دریای عمان به سایر مناطق و کشورها منتقل کردند. در داخل مرزهای ایران نیز در نواحی جنوبی، قبایلی همچون بارز در کرمان، قشقایی‌ها در فارس همراه با دیگر قبایل جنوبی، نوروز را با همه آداب آن جشن می‌گیرند. رقص چوبی، رقص ساربان، رقص پسران چوپان در بلوچستان و بوشهر نمونه‌هایی از توجه به نوروز است.

آیین‌های پیش از نوروز

نوروز مقدماتی دارد اعم از آنچه برای برگزاری جشن‌ها انجام می‌شود؛ همانند خرید لباس و تهیه شیرینی و خشکبار، برنج، روغن و نظایر آنها که در هر خانه‌ای معمول است. این سنت اذهان افراد خانواده را از پیر و جوان و خٌرد و کلان به خود مشغول می‌دارد.

همچنین خانه‌تکانی و شستن فرش‌ها و رنگ زدن خانه و درست کردن سبزه و نظایر آنها که به‌هرحال، وقت و هَمّ و غم مردم را به خویش مشغول می‌کند. معمولاً مردم، ماه اسفند را در شمار روزهای مقدماتی این جشن‌ها به حساب می‌آورند و از همان آغاز ماه، به‌نحوی دل‌مشغولی‌های جدی ایام عید را با خود حمل می‌کنند.

۱. سبزه رویاندن

یکی از آیین‌هایی که از دیرگاهان بوده و هم‌اکنون در میان ایرانیان رواج دارد، کاشتن سبزی عید است. درباره آغاز پیدایش این آیین اتفاق نظر وجود ندارد. برخی معتقدند روایت است که اهریمن، بلای خشکی و خشکسالی را بر زمین فرونشاند؛ اما جمشید، پادشاه ایران، به جنگ با اهریمن پرداخت و سرانجام او را شکست داد. با بازگشت او درختان، نهال‌ها و چوب‌ها همگی سبز شدند.

پس مردم این روز را نوروز خواندند و هرکسی به یمن و مبارکی در ظرفی جو کاشت و این رسم سبزه نشاندن در ایام نوروز از آن زمان باقی ماند.درواقع، کاشتن دانه‌های غلات و حبوبات در چند روز پیش از آمدن نوروز و نگریستن به رویش دانه‌ها از آیین‌های کهن ایرانیان بوده است.

۲. خانه‌تکانی

یکی از آیین‌ها و سنت‌های درخور توجه نوروز در ایران، آراستن محل سکونت است. این آراستن دو مرحله دارد: مرحله اول زدودن خانه و کاشانه از آلودگی‌هاست که در یک‌ سال اخیر جمع شده و مرحله دوم ایجاد نماهای جدید، رنگ‌آمیزی و تغییرات ظاهری است. به همین دلیل در ذکر فلسفه عید نوروز یکی از مواهب و مزایای آن را تأکید بر بهداشت و سلامتی می‌دانند.

باورهای ایرانیان باستان نسبت به خانه تکانی نوروز

ایرانیان باستان، چند روز به نوروز مانده خانه‌تکانی می‌کردند و سببش این است که باور داشتند فروهرهای مردگان، در روزهای اول فروردین، به خانه و کاشانه آنها می‌آیند. از خانه و هفت‌سین و خوردنی‌های آنان دیدن می‌کنند و مقداری هم می‌خورند. اگر خانه و کاشانه تمیز و پاک و آراسته باشد، فروهران شاد می‌شوند و زندگان خانه را دعا می‌کنند.

سپس با خیال راحت به مکان خود بازمی‌گردند. اگر خانه ناپاک و کثیف باشد و هفت‌سین نداشته باشد، آنها عصبانی می‌شوند. اهل خانه را نفرین می‌کنند و با حالت بد به مکان اولیه خود می‌روند و تا سال بعد ناراحت هستند.

۳. پیک‌های نوروزی

در روزهای پایانی سالِ کهنه و چند روز پیش از نوروز و آغاز سال نو، پیام‌آوران بهار و نوروز در خیابان‌ها و کوچه و گذرهای محله‌های شهرها و روستاها می‌گردند. با ترانه‌خوانی، نمایش، ادا درآوردن و مسخرگی، رفتن زمستان و آمدن بهار و نوروز را به مردم مژده می‌دهند.

وترانه هایی از قبیل حاجی فیروزه، سالی یه روزه، همه می‌دونن، منم می‌دونم، عید نوروزه، سالی یه روزه. ارباب خودم، سلام علیکم، ارباب خودم، سرتو بالا کن، ارباب خودم، به من نیگا کن، ارباب خودم، لطفی به ما کن، ارباب خودم، بزبزقندی، ارباب خودم، چرا نمی‌خندی؟، بشکن بشکنه بشکن، من نمی‌شکنم، بشکن، اینجا بشکنم، یار گِله داره، اونجا بشکنم، یار گله داره، این سیاه بیچاره، چقدر حوصله داره، می خواندند.

۴. چهارشنبه‌سوری

آیین آتش‌افروزی یکی از آیین‌های بسیار کهن است که آغاز آن در تاریخ معلوم نیست. آنچه مسلم است اینکه آتش‌افروزی پیش از آغاز جشن «همسپتمدم» یعنی در سیصدوشصتمین روز سال که آغاز روزهای «گاسانیک» یا «پنجه‌وه» یا «اندرگاه» بوده، انجام می‌شده است. زیرا نیاکان ما بر این باور بوده‌اند که فروهرهای نیاکان در آغاز این روزها به زمین فرود می‌آیند و برکت و نیک‌روزی برای خاندان می‌آورد. در همین روزها که برای راهنمایی آنان هنگام آغاز شب در بالای بام یا صحن خانه‌ها آتش می‌افروختند.

اهمیت آتش در فرهنگ ایران باستان

در فرهنگ نوروزی چهارشنبه آخر سال که به چهارشنبه‌سوری معروف است، جایگاه ویژه‌ای دارد. با اعتنا به قداست و اهمیت آتش در فرهنگ ایران، در ایران باستان هم جشن سوری رایج بوده است. اما چهارشنبه را در دوره اسلامی به آن افزوده‌اند. زیرا روزهای هفته در پیش از اسلام نام‌های ویژه خود را داشت.

از همین‌رو، آیین چهارشنبه‌سوری با نماد برافروختن آتش هرساله به‌مثابه یکی از مهم‌ترین رسم‌های جشن نوروز پیش از تحویل سال در آخرین چهارشنبه(سه‌شنبه شب) سالِ رو یه پایان انجام می‌شود. مهم‌ترین شعری که در این مراسم خوانده می‌شود عبارت است از «سرخی تو از من/ زدی من از تو»  که در آن رنگ زرد نماد بیماری است و سرخی نماد سلامتی و بهروزی. کلمه سوری در پسوند چهارشنبه به معنای قرمز و آتشین است. این شعر آرزویی برای تصفیه و پاک شدن از آلودگی‌هاست.

چهارشنبه سوری در شهرهای ایران چگونه برگزار می‌شود؟

شیراز

در این شب در شیراز بساط فال حافظ، جذابیت خاصی دارد. برای شیرازی‌ها چهارشنبه‌سوری هم آخرین چهارشنبه اسفند ماه محسوب می‌شود و هم چهارشنبه آخر ماه صفر. در چهارشنبه‌سوری در شیراز رسم است که دختران دَم‌بخت، ابریشم هفت‌رنگ به کمر بسته و صبح روز چهارشنبه کودک نابالغی را وامی‌دارند تا ابریشم را باز کند با این نیت که گره از بخت آنها باز شود.

گیلان

در گیلان در آخرین چهارشنبه اسپند، گلاب و شمع حتماً باید در خانه باشد، اسپند را دود می‌کنند، گلاب را به‌صورت خود می‌زنند و شمع را به نیت روشنایی روشن می‌کنند. گیلانی‌ها خاکستر آتش‌افروز شب چهارشنبه‌سوری را صبح چهارشنبه پای درخت‌ها می‌ریزند و معتقدند که درخت‌ها بارور می‌شود.

اصفهان

در اصفهان هر جا که آتش چهارشنبه‌سوری افروخته شود، هیزم‌ها را سه دسته می‌کنند که بعضی آن را  با سه شعار اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک مرتبط می‌دانند. و ظهرِ چهارشنبه‌سوری آش رشته می‌خورند.

خراسان

خراسانی‌ها هفت‌بوته یا هفت توده هیزم را در وسط کوچه یا صحن حیاط می‌گذارند و مقارن با غروب آفتاب آن را می‌افروزند و از روی آتش می‌پرند.

ارومیه و سلماس

در ارومیه کشمش، مویز، گردو، بادام، سنجد، خرما، انجیر، شیرینی، آب‌نبات، تخمه، قانوت و تخم‌مرغ را در سینی یا سفره می‌گذارند و هر چه چراغ دارند همه را روشن می‌کنند.

در سلماس خرید هفت رنگ آجیل بر عهده جوانان و بچه‌هاست. به‌طور کلی آجیل چهارشنبه‌سوری مجموعه‌ای است از دانه‌ها و میوه‌های خشک مانند تخمه که آن را با آتش چهارشنبه‌سوری بو می‌دهند. شاه‌بلوط، باسلق، برنجک، مغز گردو، برگه هلو، برگه زردآلو، جوزقند، آلو و آجیل‌هایی که نام برده شد، تنقلات چهارشنبه سوری است.

بندرعباس

نانی به نام «کندوک» را از برگه درخت خرما تهیه می‌کنند. این نان باید تا صبح دست‌نخورده بماند بدان امید که خیر و برکت از خانه‌ها نرود. حلوا و کلوچه مخصوص نیز برای این شب می‌پزند تا در روز چهارشنبه‌سوری به بچه‌هایی بدهند که در طلب همان چیزها به خانه می‌آیند.

اراک

در اراک نیز آش رشته می‌پزند و دو مجسمه از خمیر یکی به شکل زن و دیگری به شکل مرد می‌سازند و آن را درون آش رشته می‌اندازند. پس از آنکه آش پخته شد، آدم‌های خمیری را در کاسه‌ای می‌گذارند و در آب روان می‌افکنند تا بدین وسیله قضا و بلا را از جان اعضای خانواده برانند.

۵. تهیه خوراک‌ها و شیرینی‌های نوروزی

سمنو

از معروف‌ترین خوراکی‌هایی که برای نوروز تهیه می‌کنند، سمنو است. سمنو که گندم خیس کرده جوانه زده است، مظهر روزی به شمار می‌رود. درست کردن سمنو در نوروز تا به آن حد اهمیت دارد که برخی از مردم معتقدند که سمنو توان و نیروی مرد خانه است. اگر در خانه‌ای نوروز سمنو درست نکنند، مرد می‌میرد.

جشن سمنوپزان در جنوب ایران

مردمان این دیار از ایران از چند روز پیش از آغاز سال جدید گندم پرورش می‌دهند، طی فرآیندی از دانه‌های گندم ماده‌ای مقوی به نام سمنو به عمل می‌آورند. این پخت سمنو با تشریفات خاصی همراه می‌شود؛ چنان‌که در شب سمنوپزان خویشاوندان دور و نزدیک به صرف سمنو دعوت می‌شوند. آنها معتقدند کسانی که در حال سمنو درست کردن آرزو می‌کنند، خواست و نیازشان از خداوند برآورده می‌شود. این امر دختران و پسران جوان و دَم‌بخت را به اعضای فعال این مراسم تبدیل می‌کند.

شیرینی های خاص نوروز در جنوب ایران

در بندرعباس و سواحل شمالی خلیج‌فارس و دریای عمان حلوا و کلوچه تهیه می‌بینند و نوعی شیرینی به نام «حلوا برنجی» از آرد برنج، روغن و شکر می‌پزند.

 سیستانی‌ها نیز سه شیرینی و خوراک مخصوص نوروز دارند که با دقت و ظرافت بسیار پخته می‌شود.

«کلوچه زابلی»: آرد را با روغن و شیر خمیر می‌کنند و لای آن خرما می‌گذارند و در تنور می‌پزند.

«بورَک»: از نوعی سبزی خودرو در گندم‌زارها به نام «بجندک» تهیه می‌شود که با سیرداغ و پیازداغ مخلوط کرده و در خمیر کلوچه جای می‌دهند و در تنور می‌پزند.

«نَجگی» همان سمنو است که در «قلیف» پخته می‌شود.

جشن سمنوپزان در مازندران و گیلان

در مازندران و گیلان علاوه بر رسم پختن سمنو، برای عید کلوچه و حلواهای خوشمزه و شیرین می‌پزند.

«سبزی‌پلو»، غذایی مرسوم به‌ویژه در نواحی ساحلی کشور در آستانه تحویل سال محسوب می‌شود.

آیین‌های زمان نوروز

۱. سفره نوروزی

بزرگ‌ترین جشن ملی ایرانیان آداب و مراسم خاص خود را دارد. چشمگیرترین این مراسم، شاید همان چیدن سفره هفت‌سین است که علی الاصول باید در زمره اصلی‌ترین تکالیف برپاکنندگان جشن به حساب آید. گفته‌اند امشاسپندان، هفت فرشته مقدس دین مزدیستا در ۱۰ روز فروردگان، از بیست‌و‌ششم اسفند تا پنجم فروردین، از جهان مینوی فرود می‌آمدند و مردم هفت‌خوان از مائده‌های زمینی برای آنها مهیا می‌کردند.

علت گزینش هفت‌سین روشن نیست؛ اما عدد هفت یکی از اعداد محترم و مذهبی ایرانیان باستان بوده است. احتمالاً هفت‌سین را به مناسبت هفت امشاسپند برگزیده‌اند.

هر یک از سین های هفت سین نماد ازچیست؟

در این سفره سبزه نماد خرمی و نوزیستی است؛ اسپند نماد اسفند ماه و سیب نشانه‌ای است از مهر و مهرورزی؛ سیر نگهبان سفره خطاب می‌شود. سمنو به نشانه خیر و برکت از آنجا که از جوانه گندم درست می‌شود. سمبل زایش دوباره بهار است. درنهایت سماق و سکه تجلی خداپرستی، نیک‌بختی، جاودانگی و داد و دَهِش است.

در کنار این عناصر ثابت سفره هفت‌سین، اغلب در سفره آینه‌ای قرار می‌گیرد که اطراف آن با شمع یا شمعدانی‌هایی مزین می‌شود. البته گاهی تعداد شمعدانی‌ها به تعداد فرزندان خانواده هم اشاره دارد. با توجه به تنوع آیینی، در مقابل آینه کتاب‌های مقدس یا ارزشمند از جمله قرآن برای مسلمانان، دیوان حافظ یا شاهنامه قرار می‌دهند. تُنگ حاوی ماهی قرمز، گلاب، عسل، شکر و بعضاً تخم‌مرغ‌های رنگی مواردی است که امروزه سفره هفت‌سین را مزین می‌کند.

ماهی قرمز

در بین این عناصر، ماهی قرمزی که در تُنگ نگهداری می‌شود. در گذشته با پایان جشن نوروز به رودخانه‌ها برگردانده می‌شد. چنان‌که سبزه نیز در روز سیزدهم در طبیعت رها می‌شد؛ اما امروزه مردم از آن ماهی نگهداری می‌کنند.

آیین تحویل سال در دوران قبل از اسلام

در نخستین روز اعتدال بهاری، هنگام ورود آفتاب به برج حمل، سال تحویل می‌شود و سال کهنه پایان می‌یابد و سال نو و نوروز آغاز می‌شود. در هنگام تحویل سال مردم در شهاری مقدس به اماکن متبرکه می‌روند. در دیگر مناطق پیش از تحویل سال، شمع و چراغ‌های سفره هفت‌سین را روشن می‌کنند.

در لحظه تحویل سال همه اعضای خانواده در خانه‌های خود گرد می‌آیند و در کنار خوان نوروزی می‌نشینند. در میان زرتشتیان رسم است که پس از تحویل سال، بزرگ خانواده از پای خوان نوروزی برمی‌خیزند. به هر یک از اعضای خانواده به رسم قدیم، سه قاشق عسل یا شربت، سه دانه شیرینی یا سه دانه میوه خشک یا سه سکه به همراه سه برگ سبز می‌دهد.

نوروز را به اعضای خانواده فرخنده باد می‌گوید. سپس همه اعضای خانواده می‌ایستند. از کتاب اوستا آیه تندرستی را با صدای بلند می‌خوانند و از خداوند بزرگ زندگی دراز، تندرستی، شادکامی و روزی فراخ درخواست می‌کنند.

آیین تحویل سال در دوران بعد از اسلام

در میان مسلمانان رسم چنین است که پس از تحویل سال، همه اعضای خانواده به یکدیگر «عید مبارکی» می‌گویند. کوچکترها دست بزرگترها را می‌بوسند و بزرگترها صورت کوچکترها را. آنگاه بزرگ خانواده دعای تحویل سال را می‌خواند و دیگران تکرار می‌کنند:

یا مقلب القلوب و الابصار

یا مدبر اللیل و النهار

یا محول الحول و الاحوال

حول حالنا الی احسن الحال

پس از خواندن دعای تحویل سال، بزرگ خانواده قرآن را می‌گشاید. آنگاه به رسم تبرک، بزرگ خانه به هر کدام از اعضای خانواده اسکناسی را که داخل قرآن گذاشته شده، می دهد. در این هنگام همه اعضای خانواده دهان خود را با شیرینی سفره نورزی شیرین می‌کنند.

۲. دید و بازدید نوروزی

یکی از زیباترین جلوه‌های آغاز سال جدید با جشن نوروز دید و بازدیدهای خانوادگی و دوستان است. در برخی نواحی جوان‌ترها پیش از تحویل سال جدید در کنار والدین یا بزرگترهای خانواده حاضر می‌شوند. و لحظه شروع سال را در کنار یکدیگر سپری می‌کنند. بعد از تحویل سال نیز مردم و اعضای خانواده‌ها یا جمع دوستان یکدیگر را در آغوش گرفته، روبوسی می‌کنند. بدین ترتیب آغاز سال جدید را به یکدیگر تبریک می‌گویند.

۳. رسم نوروزانه (هدیه‌های نوروزی)

ابوریحان بیرونی از رسم هدیه فرستادن مردمان برای یکدیگر در نورز سخن می‌گوید و آن را همچون نوروز، رسمی کهن و بنیان‌گذار آن را جمشید می‌داند.او در سبب پیدایش آن می‌نویسد جمشید روز نوروز نیشکر را در کشور ایران یافت. دستور داد تا آب این نی را بیرون آورند و از آن شکر ساختند. از آن‌رو، مردم به‌منظور تبرک، برای یکدیگر در نوروز شکر هدیه فرستادند.درحال حاضر، رسم هدیه دادن و هدیه گرفتن در ایام نوروز میان مردم بیش از پیش معمول است.

۴. مسافرت‌های نوروزی

اگرچه مسافرت‌های نوروزی جزو سنت‌های اصلی جشن نوروز در ایران به‌شمار نمی‌رود، اما بسیاری از خانواده‌ها ترجیح می‌دهند مراسم جشن نوروزی خود را در کنار خویشاوندان دوردست یا نواحی زیبای کشور بگذرانند.

آیین‌های پس از نوروز

اندیشه والا و انسانی ایرانی، هر عزیز، هر بزرگ و هر مهمانی را به نیکویی می‌پذیرد، و سرانجام به‌نیکویی هم بدرقه می‌کند. با چهارشنبه‌سوری به استقبال نوروز می‌رود و آنگاه با سیزده‌بدر آن را بدرقه می‌کند. در این روز غم و غصه، رنج و خمودی حرام است و همه می‌خواهند که سیزدهم نوروز بگذرد و زندگی عادی‌شان را آغاز کنند.

سیزده‌بدر، روز طبیعت

درباره منشأ جشن سیزدهم نوروز نظرها و عقاید گوناگونی وجود دارد؛ مثلاً آن را جشنی کهن و آریایی می‌دانند. و روز ۱۳ را تمثیلی از هزاره ۱۳ عمر جهان دانسته و احتمال می‌دهند که جشن سیزدهم نوروز برگرفته از اعتقاد هند و اروپایی باشد. در توجیهی دیگر مراسم ۱۳ نوروز را احتمالاً «روز ویژه طلب باران برای کشتزارهای نودمیده» در دوران کهن می‌دانند.

در این روز که در تقویم ایران «روز طبیعت» نام‌گذاری شده و در بین ایرانی‌ها به اصطلاح سیزده‌بدر نامیده می‌شود، بسیاری از مردم با برنامه‌ریزی قبلی خانه‌های خود را به قصد حضور در دامان طبیعت ترک می‌کنند.

بنابراین، سیزده‌بدر روز پایان دوره جشن‌های نوروزی است. در این روز مردم بنا بر سنتی فرهنگی از خانه‌ها بیرون و به دشت و صحرا و باغ می‌روند تا آخرین روز عید را در کنار طبیعت، سبزه، گیاه و آب روان چشمه‌ها و جویبارها به شادی و خوشی بگذرانند.

همچنین، گره‌زدن سبزه در روز ۱۳ رسمی از روزگاران کهن است. به موجب این رسم، دخترها در عصر آن روز برای بخت‌گشایی سبزه‌های نورسته بهاری یا شاخه‌های تازه دمیده درختان را به هم گره می‌زنند با این امید که زندگی‌شان به دلخواهشان پیوند یابد و می‌خوانند:

سیزده بدر چهارده بتو

به حق مرغ قدقدو

سال دیگر خونه شوور

بچه توبغل

مکان و زمان برگزاری جشن نوروز

این جشن در سه مرحله قبل، حین و بعد از نوروز در ایران و کشورهای حوزه تمدنی ایران در آخرین چهارشنبه ی سال (اواخر اسفند) و اوایل ماه فروردین از ۱تا ۱۳ فروردین، جشن گرفته می‌شود.

سایر رویدادهای فرهنگی ایران

• جشن شب یلدا
• جشن سپندارمذگان
• جشن نیمه شعبان
• گلاب‌گیری کاشان
• جشن نرگس کازرون
• جشن انار روستای انبوه
• جشن پسته روستای خونان
• جشن زغال اخته در روستای هیر

این مقاله براساس منبع ذیل تنظیم شده است:

سازمند، بهاره(۱۳۹۳). نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

تنظیم از: آیسان پژوهان فر

تایپ و صفحه آرایی: ملیکا خرمشکوه