شب چله در شیراز

شب یلدا چنان که اغلب فرهنگ‌ها آورده‌اند ماخوذ از سریانی به معنی میلاد عربی است. چون شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق می‌کرده‌اند از این رو بدین نام خوانده شده است. ایرانی ها این شب را تولد میترا (مهر) می‌دانستند و آن را با تلفظ سریانی‌اش پذیرفتند. اکثر خانواده ها در شیراز همانند شهرهای دیگر ایران، این شب را به شب زنده داری می پردازند. آنها از دوستان و آشنایان خود دعوت می کنند و برای پذیرایی میهمانان سفره ای رنگین می‌گسترانند.

تقسیم بندی شب چله در شیراز

شب یلدا در نزد شیرازی ها به شب چله معروف است. شیرازی ها از یک دی ماه تا دهم ماه بهمن را چله بزرگ می نامند. از دهم ماه بهمن تا اول ماه اسفند را چله‌ی کوچک و از اول اسفند تا آخر اسفند را چله‌ی پیرزن نام نهادند. همین طور چهار روز آخر چله‌ی بزرگ و چهار روز اول چله‌ی کوچک را (چهار چهار) می‌گویند که بالاترین درجه ی سرما در این هشت روز تجربه می شود.

چگونه سپری شدن شب چله در شیراز

در این شب که عنوان بلندترین شب را به خود اختصاص داده شیرازی ها برنامه‌ی خاصی را ترتیب می‌دهند. در این شب، تا دیرگاهان می‌نشینند و به شوخی، گفت وگو، خاطره گویی و مشاعره و شب زنده داری می پردازند. گرفتن فال حافظ و فال کلوک نیز در میان خانواده ها، بخصوص در این شب رواج فراوان دارد.

گرفتن فال حافظ

گرفتن فال حافظ در شب یلدا از دیرباز مرسوم بوده است. برای تفآل زدن به حافظ مخاطب مورد نظر نیت می‌کند. بزرگ مجلس که قرار است فال بگیرد از او می‌خواهد این جمله را با خود تکرار کند: ای حافظ شیرازی، تو کاشف هر رازی، من طالب یک فالم، بر من نظر اندازی…سپس دیوان را باز کرده و غزل بالای سمت راست را خوانده چراکه جواب تفآل می باشد. اگر با وسط غزل مواجه شدند فال باید از ابتدای غزل یعنی صفحه پشت خوانده شود. پس از اینکه غزل خوانده شد آن را تفسیر می‌کنند. چنانچه محتوای فال مثبت باشد؛ یعنی خوب است.البته نا گفته نماند تمامی غزلیات حافظ محتوایی روحیه بخش و عاشقانه دارند.

در شب چله بعضی از خانواده ها فال کلوک می‌گیرند. کلوک کوزه های دهان گشادی است که روغن شیره، رب انار و یا ترشی در آن می ریزند و روی کوزه را با لعابی سبز می پوشانند. فال کلوک مخصوص بانوان است. مرسوم است که کلوکی به مجلس می آورند و هر کدام از خانم ها علامت یا نشانه ای در کلوک می اندازد. بعد دختر بچه ای جلو آمده و دست در کلوک می‌کند. یکی از نشانه های داخل کلوک را در آورده و به دیگران نشان می‌دهد. سپس زنی ترانه محلی می‌خواند و هر شخصی از ترانه‌ی مخصوص به خود به نتیجه ای می‌رسد. البته به جای ترانه از اشعار ناب حافظ هم می خوانند.

خوراکی‌های شب چله شیرازی ها

شیرازی ها هم مانند سایر هموطنانمان این شب را گرامی می‌دارند و برای پذیرایی از مهمانان یلدایی سفره ای زیبا و رنگین پهن می‌کنند. سفره ای که اجزای آن آجیل شیرین، خرما، انجیر، هندوانه و انار می‌باشد. برای شام هم غذاهایی همچون کلم پلو شیرازی، انار پلو شیرازی و هویج پلو طبخ می‌شود. همچنین در حاشیه سفره در ظرفی زیبا مقداری اسپند می گذارند، روی آن را آتش می‌ریزند تا بویش در اتاق بپیچد.
شیرازی ها اعتقاد دارند که همه‌ی مردم یا دارای طبع گرم هستند یا طبع سرد. اگر گرم مزاج باشند در شب یلدا از خنکی ها مانند هندوانه می‌خورند تا مزاجشان برگشته و طبعشان سرد شود. آنهایی که طبعشان سرد است در شب یلدا باید گرمی بخورند(مانند خرما، رنگینک، انجیر و ارده شیره) تا مزاج آنها نیز برگردد.