عروسک لیلی

اکثر ما، حال و هوای قدیم را دوست داریم و به پایدار ماندن سنت ها و صنایع دستی‌مان علاقمندیم. عروسک بومی لیلی از جمله صنایع دستی اقوام لر به شمار می‌آید. عروسک لیلی به نام استان کهگیلویه و بویراحمد به ثبت ملی رسیده است. در این مقاله به چگونگی پیدایش آن، نگرش مردم و روش ساخت آن می پردازیم.

پیدایش عروسک لیلی

همه‌ی ما قبل از اینکه دست چپ و راست خود را بشناسیم، دنبال چیزی بودیم که بین کودکان دیگر خودمان را با آن متمایز کنیم و تمثیلی از خودمان داشته باشیم. اقوام لر هنگامی که برای کوچ آماده می‌شدند، دنبال چیزی بودند که کودکان خود را با آن سرگرم کنند. به این فکر افتادند که با استفاده از پشم گوسفند، چوب و نی عروسک‌هایی را برای فرزندانشان بسازند تا با آنها بازی کنند و سرگرم شوند. این عروسک در طول تاریخ نمادی از عروسک‌های کودکان قوم لر بوده است.

فلسفه عروسک لیلی

آمن خادمی احیاگر عروسک لیلی می گوید: “در مورد نام لیلی برخی از دوستان می گویند که شاید این اسم ارتباطی با لیلی داستان لیلی و مجنون داشته باشد؛ اما باید بگویم که اینطور نیست. در زبان لری «لیل» به معنای عروسک هست و «لیل بازی» به معنای عروسک بازی است. «لیلون» به معنای خرامیدن و با ناز راه رفتن است. همچنین در لری فیلی لیلی به معنای نامزد یا عروس و در لری بختیاری به آوازهایی که در وصف عروس و داماد خوانده می شده، گفته می شده است.”

نی توخالی، نماد انسان کامل

فلسفۀ دیگری که عروسک لیلی دارد اسکلت آن می باشد که از نی تو خالی ساخته شده است. قبلا تصور می شد به دلیلی زندگی عشایری و کوچ آن ها، این عروسک از نی ساخته شده است. اما تعمق در شعر «نی نامه» مثنوی مولوی حکایت از آن داشت که نیِ تو خالی، نشانی از انسان کامل است. شکل این اسکلت نیز می تواند مرتبط با داستان مثنوی باشد.

موی بلند، نماد زیبایی زن لر

در بین زن های لُر داشتن موی بلند از اهمیت بسزایی برخوردار است. در مناطق لر نشین، زنی نیست که موی کوتاه داشته باشد و اگر زنی موهایش را کوتاه کند نشان بدیُمنی است. مادر لر تکه ای از مهم ترین و زیباترین وجود خود را قیچی و به سر عروسک زلف می کرده تا بگوید من بخشی از مهم ترین وجود خود را در قالب یک عروسک که نمادی از مادر است، درست کردم و آن را تحویل فرزندم دادم.
اگر به دنبال زیبایی در عروسک لیلی باشید حتما از قامت بلند آن و نحوه ساختش متوجه می‌شوید. لازمه‌ی زیبایی، ظرافت است و این ظرافت را می‌توانید در عروسک لیلی و ابزارهای استفاده شده در آن به خوبی پیدا کنید.

اسامی مختلف عروسک لیلی

این عروسک در مناطق مختلف اسم های متفاوتی دارد. در کهکیلویه و بویر احمد به آن لیلی بویگ می‌گویند. بختیاری‌های عزیز لیلی را لیلی بازبازک صدا می‌زنند. لرهای ممسنی به این عروسک لیلی دستی یا لیلی دودستی می‌گویند. جالب تر آنکه مردمان دیلم و بوشهر به لیلی، عروسک دستمال به دست می‌گویند.
من به خودم گفتم من که اهل هیچکدام از این شهرها نیستم لیلی را چگونه صدا کنم؟
هر چه فکر کردم بازبازک به نظرم جالب آمد.
و یا یک اسم جدید، لیلی رقصنده.
شما دوست دارید لیلی رو چگونه صدا بزنید؟
حتما برای لیلی اسم خاص‌تون رو انتخاب کنید که پایین‎تر با آن کار داریم.

نگرش مردم بومی درباره عروسک لیلی

همانطور که اشاره کردیم، لیلی عزیز سالیان سال رفیق شفیق کودکان لر بوده و هست. قطعا شنیده‌اید که می‌گویند ما انسان‌ها از نزدیک ترین دوستانمان تاثیر می‌پذیریم و آنها روی چگونگی شکل گیری شخصیت‌مان نقش بسزایی دارند. عروسک‌ها نزدیک‌ترین دوست کودکان هستند و به عبارتی کودکان از آن‌ها الگوبرداری می‌کنند. آن‌طور که مردمان بختیاری درباره لیلی سخن گفته‌اند، به این خاطر به آن بازبازک گفته شده که دست‌هایش قابلیت باز و بسته شدن دارد و می‌رقصد.

چگونگی حرکت دست‌های عروسک لیلی