شب یلدا در ایلام

“شب یلدا” به‌عنوان یکی ‌از طولانی‌ترین شب‌های سال نزد ایلامی ها آداب و رسوم خاصی دارد. برای مردمان استان ایلام شب یلدا از گذشته‌های دور مأمنی برای گردهمایی اعضای خانواده، ایل ‌و تبار و حتی مردم یک روستا در منزل بزرگ فامیل و خانواده بوده است. یلدا علاوه بر دید و بازدید موجب پیوند عمیق عاطفی، ایلی و عشایری در بین مردمان این سرزمین می باشد. مردمی که با طبیعت، کوه و دشت، جنگل‌های بلوط، برف و سوز سرمای کوهستان عجین بوده و هستند.

آیین‌های ویژه شب یلدا در ایلام

مردم این سامان درگذشته‌های نه‌چندان دور، در زیر سیاه‌چادر و یا در خانه روستایی، به دور «کوِنگ» یا همان آتشدان جمع می شدند. در زمان‌های اخیر بخاری ذغالی و علاءالدین جایگزین آتشدان شده است. ایلامی ها با پذیرایی ساده اما با همدلی و بیان خاطرات این شب را گرامی می‌داشتند.

قصه‌ گویی باپیره و داپیره

آنچه شب‌نشینی یلدا را بیش از همه مهیج‌تر می‌کرد، قصه‌گویی «مَتل» پدربزرگ‌ها و مادربزرگ برای کودکان و نوجوانان بود. بزرگ خانواده که معمولاً (باپیره و داپیره) بودند از خاطرات و قصه‌هایی که در سینه داشتند برای مهمانان و اعضای خانواده نقل قول می‌کردند. کودکان بیش از دیگران از قصه‌ها لذت می‌بردند و تا مدت‌ها نقل محفل و سرگرمی خردسالان می‌شد.

بازی‌های بومی یلدایی

شب یلدا بهانه‌ای برای بازی‌های بومی و محلی ازجمله «پرقوچ» (گل یا پوچ) و دیگر بازی‌های مرسوم محلی به‌ویژه در میان جوان‌ترها است که شب یلدا را با شادی و رقابتی سالم همراه با گرمای مودت سپری کنند.

شیلی میلی، رسم معروف ایلامی ها

در زمان های قدیم رسم شیلی میلی یکی از رسوم معروف مردم ایلام در مناطق روستایی و عشایری بود که جوانان با خواندن شعر محلی« شلی ملی خالی ده قولی، ده س کی وانو وه خیر،ئی مشهو ئه وه ل وه هاره خیر ده حونه ت بی واره، نانو په نیرو شیره کیخا حونه ت نه میره» در خانه ها را می زدند.
((معنی شعر : امشب اول بهاره ، امیدوارم باران خیرو برکت خونه شما رو در بر بگیر ، نان و پنیر و حلوا به ما عطا کن تا برای صاحب خانه دعا کنیم و پیرمرد و نان آور خانه ات نمیره.))
صاحب خانه هم بلافاصله با شنیدن این اشعار که به صورت دسته جمعی و موزون خوانده می شد، مقداری پول، قند، خرما، شیرینی یا تنقلات برای آنها می آورد.

هدیه به عروس و داماد

دادن هدیه به تازه عروس و داماد یا دختر و پسرهای عقد کرده فامیل یکی دیگر از مراسم های شب یلدا در ایلام است که از گذشته مرسوم بوده و اکنون هم ادامه دارد.

غذاها و تنقلات محلی ایلامی ها

دراين شب معمولا زنان به پختن انواع شيرينی‌ها و غذاها از جمله “شلكينه”، ” قله ماسوا” و “ترخینه” می‌پردازند. با مهيا كردن تنقلاتي نظير “گنمه شيره” اين شب را لذتبخش و بيادماندني مي‌ساختند.